به گزارش گروه اجتماعی ایسکانیوز، در دوران پس از جنگ، بازیابی جامعه نه تنها به بازسازی فیزیکی زیرساخت‌ها بلکه به بازسازی اعتماد، سلامت روان، انسجام اجتماعی و عدالت نیاز دارد. در این مسیر، جامعه مدنی و سازمان ‌های مردم ‌نهاد نقشی کلیدی و بی‌بدیل ایفا می‌کنند.

در حالی که نهادهای دولتی اغلب مشغول رسیدگی به مسائل امنیتی، سیاسی و اقتصادی پس از جنگ هستند، این NGOها و نهادهای مدنی هستند که در قلب جامعه، در کنار مردم، فعالیت می‌کنند و تلاش می‌کنند زخم‌های اجتماعی و روانی را درمان کنند، صدای آسیب‌دیدگان را به گوش مسئولان برسانند و فرایند بازسازی را از پایین به بالا هدایت کنند.

۱. بازسازی اعتماد اجتماعی

یکی از بزرگ ‌ترین آسیب ‌های ناشی از جنگ، فروپاشی یا آسیب دیدن اعتماد اجتماعی است. مردم ممکن است نسبت به نهادهای رسمی، رسانه‌ ها و حتی یکدیگر بی‌اعتماد شوند. در چنین شرایطی، سازمان‌های مردم‌نهاد به عنوان حلقه ‌های واسط میان مردم و حاکمیت، می‌توانند با برگزاری جلسات گفت‌وگو، جلسات شنیدن تجربه‌ها و ایجاد فرصت ‌هایی برای مشارکت عمومی، به احیای اعتماد کمک کنند.

۲. حمایت روانی و اجتماعی از گروه‌های آسیب‌پذیر

کودکان، زنان، سالمندان، افراد دارای معلولیت و افرادی که عزیزان خود را در جنگ از دست داده‌اند، جزو گروه‌ های پرآسیب محسوب می ‌شوند. سازمان‌ های مردم نهاد، با تکیه بر شبکه داوطلبان و متخصصان، می‌ توانند برنامه‌ های توانبخشی روانی، جلسات مشاوره، کمپ‌های تاب ‌آوری و فعالیت‌های گروهی مانند تئاتر درمانی و هنردرمانی را برای این افراد فراهم کنند.
این اقدامات به بهبود سلامت روان و جلوگیری از مزمن شدن آسیب ‌های روحی منجر می‌شود.

۳. مشارکت در بازسازی مناطق آسیب‌ دیده

در بسیاری از مناطق، سازمان ‌های مردم ‌نهاد محلی اولین گروه‌هایی هستند که بعد از جنگ وارد عمل می‌شوند. آنها با شناختی دقیق از وضعیت محله‌ها، خانواده‌ها و منابع موجود، می‌ توانند روند بازسازی را سریع‌تر و اثربخش‌تر کنند. مشارکت NGOها در جمع‌آوری کمک، تأمین اقلام ضروری، ساخت فضاهای عمومی مانند مدرسه و درمانگاه، و ایجاد اشتغال موقت برای بازماندگان، نقشی حیاتی دارد.

۴. آموزش صلح و تاب‌آوری

جنگ نه تنها زیرساخت ‌ها، بلکه ارزش ‌ها و هنجارهای اجتماعی را نیز تهدید می‌کند. در دوران پس از جنگ، آموزش صلح، همدلی، مدارا و تاب ‌آوری باید به بخشی از برنامه‌های فرهنگی و آموزشی تبدیل شود. انجمن‌ ها، با طراحی و اجرای کارگاه ‌های آموزشی برای کودکان، معلمان، والدین و مدیران محلی می‌ توانند پایه‌های فرهنگ صلح را در جامعه بازسازی کنند.

۵. مستندسازی و روایت تجربه‌ ها

تجربه جنگ فقط در آمار رسمی نیست؛ در خاطرات روزمره، ترس ‌های شبانه، تماس ‌های خداحافظی، و مقاومت‌ مردم نیز ثبت شده است. این خاطرات نباید فراموش شوند. و از آن ‌جایی که سازمان ‌های مردم‌ نهاد اغلب نقش مهمی در ثبت و روایت تجربیات مردم دارند، می ‌توانند با مستندسازی روایت ‌های شفاهی، عکس ‌ها، فیلم‌ ها و یادداشت‌ های روزانه‌ی بازماندگان، تاریخ انسانی جنگ را ثبت کرده و از تحریف آن جلوگیری کنند. این اسناد نه ‌تنها در فرآیند آشتی ملی مؤثرند، بلکه برای حافظه تاریخی کشور اهمیت حیاتی دارند.

در واقع فعالین حوزه رسانه یا تاریخ شفاهی می ‌توانند با راه‌اندازی کمپین ‌های مختلف خاطرات و تجربیات زندگی مردم را در قالب‌ فایل صوتی، عکس، یا نوشته‌ای کوتاه از تجربه خود در جنگ، جمع‌آوری کنند تا بخشی از این داده‌ها در قالب کتاب یا مستند منتشر شود.

۶. نظارت و مطالبه‌گری

انجمن ‌ها می‌توانند به‌عنوان ناظران مستقل بر عملکرد دولت و نهادهای عمومی در دوران پس از جنگ عمل کنند. آنها با رصد روند بازسازی، نحوه توزیع منابع، رعایت حقوق بشر و پاسخ ‌گویی مسئولان، می‌توانند از فساد، تبعیض و بی‌عدالتی جلوگیری کرده و صدای مردم را به مراکز تصمیم ‌گیری منتقل کنند. این نقش، به بازسازی مشروعیت حکومت و ارتقاء دموکراسی کمک می‌کند.

۷. توانمندسازی مردم برای بازسازی از پایین

جامعه پس از جنگ نیازمند بازسازی نه‌ تنها از بالا (از سوی دولت) بلکه از پایین (از سوی مردم) است. NGOها می‌توانند با آموزش مهارت ‌های زندگی، توانمندسازی اقتصادی زنان و جوانان، راه‌اندازی صندوق‌های خرد اعتباری، و حمایت از مشاغل کوچک محلی، بذر توسعه پایدار و خودکفایی را در دل جامعه بکارند.

۸. شبکه‌سازی و هم‌افزایی

در شرایط پساجنگ، هماهنگی و همکاری میان NGOها، دولت، سازمان‌های بین ‌المللی و نهادهای محلی اهمیت زیادی دارد. NGOها با ایجاد شبکه‌های ارتباطی، می‌توانند از تکرار کارها جلوگیری کرده، منابع را به‌درستی توزیع کنند و با تبادل تجربه و دانش، اثربخشی اقدامات را افزایش دهند. نقش تسهیل‌ گری این سازمان‌ها در اتصال جوامع محلی به منابع ملی و بین‌المللی حیاتی است.

بازسازی پس از جنگ؛ از آجر و سیمان تا انسان و اعتماد

در دوران پس از جنگ، تنها بازسازی ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها کافی نیست. بازسازی انسان، جامعه و اعتماد وظیفه‌ای است که بدون مشارکت فعال جامعه مدنی و NGOها محقق نخواهد شد.
این نهادها، با نگاه انسانی، رویکرد محلی و حضور نزدیک به مردم، می‌توانند زخم ‌های ناپیدای جنگ را درمان کرده و مسیر بازگشت جامعه به زندگی عادی را هموار سازند.

حمایت از این سازمان‌ها، شفافیت عملکرد آن ‌ها، و فراهم کردن بستر قانونی و مالی برای گسترش فعالیتشان، از جمله وظایف ضروری دولت‌ها و نهادهای مسئول در دوران پس از جنگ است.

خبرنگار: فاطمه فلاح

انتهای پیام/