هفته گردشگری یادآور اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی ایران است. اصفهان، با آثار شاخصی مانند میدان نقش‌جهان، سی‌وسه‌پل و پل خواجو، نه‌تنها بخشی از هویت ملی کشور را نمایندگی می‌کند، بلکه یکی از مهم‌ترین قطب‌های گردشگری ایران است. اما امروز این شهر تاریخی با بحران‌های زیست‌محیطی جدی مواجه است که حیات مردم، اقتصاد و میراث فرهنگی آن را تهدید می‌کند.

یکی از مهم‌ترین این بحران‌ها خشکی زاینده‌رود است. زاینده‌رود طی دو دهه اخیر به دلیل برداشت بی‌رویه آب و کاهش نزولات جوی، در بسیاری از فصول سال کاملاً خشک شده است. کاهش آب سطحی، علاوه بر آسیب به کشاورزی و منابع آبی، باعث افت سطح آب زیرزمینی و آغاز فرونشست زمین شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در برخی مناطق حاشیه شهر، نشست زمین بیش از چندین سانتی‌متر در سال ثبت شده و این پدیده می‌تواند بنیان بناهای تاریخی اصفهان را در معرض خطر قرار دهد.

تالاب گاوخونی که یکی از مهم‌ترین زیست بوم های طبیعی ایران و ذخیره‌گاه زیست‌محیطی زاینده‌رود است، بیش از ۹۰ درصد از سطح طبیعی خود را در دو دهه گذشته از دست داده است. خشک شدن تالاب باعث افزایش گرد و غبار، کاهش تنوع زیستی و تغییرات نامطلوب اقلیمی شده است که بر کیفیت زندگی مردم نیز اثر منفی دارد.

یکی از دلایل اصلی بحران، مدیریت ناکارآمد منابع آب است. بیش از ۷۰ درصد منابع آب استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، در حالی که بخش عمده آن به شیوه سنتی و با هدررفت زیاد استفاده می‌شود. برداشت غیرمجاز از سفره‌های زیرزمینی و عدم برنامه‌ریزی برای مصرف پایدار، بحران را تشدید کرده است.

راهکارهای اساسی برای مقابله با این وضعیت عبارتند از:

• احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی از طریق مدیریت عادلانه منابع آب و رعایت حق‌آبه‌ها.

• اصلاح الگوی کشاورزی و توسعه کشت محصولات کم‌آب‌بر و آبیاری قطره‌ای.

• استفاده از فناوری‌های نوین مدیریت آب شامل سامانه‌های ذخیره‌سازی هوشمند و پایش منابع.

• بازچرخانی آب شهری و صنعتی برای کاهش فشار بر منابع طبیعی.

• مقابله با برداشت غیرمجاز از سفره‌های زیرزمینی و تقویت نظارت قانونی.

بحران آب و فرونشست در اصفهان تنها یک مسئله محیط‌زیستی نیست؛ این بحران مستقیماً میراث فرهنگی و گردشگری ایران را تهدید می‌کند. حفظ اصفهان، حفظ بخشی از شناسنامه ایران است و بدون مدیریت کارآمد، تمام دستاوردهای تاریخی و فرهنگی این شهر در معرض نابودی قرار خواهد گرفت. همانطور که گفته شده است:
«اصفهان هنوز آب دارد، اما مدیرانی که بتوانند آب را مدیریت کنند، سال‌هاست که ندارد.»

در هفته گردشگری، توجه به این بحران و اقدام فوری و علمی برای حفاظت از منابع طبیعی و میراث فرهنگی، ضرورت غیرقابل اجتنابی است. تنها با برنامه‌ریزی آینده‌نگر و تصمیمات پایدار می‌توان اصفهان را به‌عنوان نگین تمدن ایرانی حفظ کرد.

امیرحسین غلامی - دبیر کانون گردشگری دانشگاه آزاد اصفهان

انتهای یادداشت/