به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، کاخ مرمر یکی از زیباترین و ارزشمندترین جاهای دیدنی تهران محسوب می‌شود که در مرکز شهر جا خوش کرده است. قدمت این بنا که با نام موزه هنر ایران شناخته می‌شود، به دوره پهلوه اول می‌رسد. کاخ مرمر به‌واسطه معماری منحصربه‌فرد خود، با مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان مقایسه می‌شود و به‌تنهایی بخشی از هنر ایران را بازگو می‌کند. تمام هنرهای ایرانی از هنر آینه‌کاری، خاتم‌کاری، گچ‌کاری گرفته تا نقاشی‌های برجسته از پل ورسک و تخت جمشید، به‌صورت یک‌جا در این کاخ دیده می‌شود؛ تجربه‌ای بی‌نظیر که هیچ‌گاه از یاد نخواهید برد.
بیشتر بخوانید:
تهرانگردی/ باغ گیاه شناسی مکانی برای دوستداران طبیعت
کاخ مرمر تا به امروز، رویدادها و حوادث مختلفی را به خود دیده است و یکی از بهترین مکان‌ها برای تماشای هنر ایرانی و اسلامی به شمار می‌آید. در این موزه آثار هنری ایران از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوره معاصر به نمایش گذاشته می‌شوند و علاقه‌مندان می‌توانند با رزرو بلیط از قبل به بازدید از این مجموعه بروند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با تاریخچه کاخ مرمر، معماری و دیگر اطلاعات موجود برای بازدید آن آشنا کنیم.
مسیر دسترسی به کاخ مرمر
کاخ مرمر در مرکز شهر تهران واقع شده و به همین دلیل برای دسترسی به آن، گزینه‌های مختلفی همچون مترو، اتوبوس، بی‌آرتی و تاکسی پیش روی شما است. این مجموعه در محدوده طرح ترافیک قرار دارد؛ به همین دلیل مراجعه با خودرو شخصی توصیه نمی‌شود. البته شما می‌توانید با خریداری طرح ترافیک از سامانه تهران من با ماشین شخصی خود نیز به کاخ مرمر بروید.
برای دسترسی با مترو، به‌وسیله خط مترو شماره دو (صادقیه/فرهنگسرا) در ایستگاه مترو دانشگاه امام علی (ع) پیاده شوید و از آنجا به‌سمت تقاطع خیابان امام خمینی (ره) - ولیعصر بروید. سپس به‌سمت ولیعصر شمالی بیایید تا کاخ مرمر را در سمت چپ خود ببینید. فاصله ایستگاه مترو تا کاخ مرمر با پای پیاده، هفت دقیقه (۵۰۰ متر) است.
برای دسترسی با تاکسی از پایانه میدان راه آهن سوار تاکسی‌های میدان ولیعصر (عج) شوید و ۲۰۰ متر بعد از تقاطع امام خمینی(ره) - ولیعصر پیاده شوید. (خیابان ولیعصر یک طرفه به‌سمت شمال است). شما همچنین می‌توانید سوار بی‌آرتی میدان راه آهن - تجریش (پارک وی) و در ایستگاه امام خمینی (ره) پیاده شوید و با حدود ۲۵۰ متر پیاده‌روی به‌سمت ولیعصر شمالی به کاخ برسید.
زمین و باغی که کاخ مرمر در آن ساخته شد، در ابتدا به شاهزادگان قاجاری و از جمله خاندان خانواده فرمانفرمائیان تعلق داشت. این بنا به دستور رضا شاه و با معماری «لئون تادوسیان» ساخته شد. کاخ مرمر در ابتدا به‌عنوان دفتر کار و محل اقامت زمستانی پهلوی اول مورد استفاده قرار گرفت. گفته می‌شود که رضا شاه این کاخ را برای نشان دادن قدرت و سلطنت خود به جهانیان ساخته است.
رضا شاه در نظر داشت تا ساختمانی از مرمر در محل کاخ فعلی مرمر بسازد. او پس از تقدیم سرپوشی از طلا با نمایی شبیه گنبد مسجد شیخ لطف‌الله از طرف مردم اصفهان، مصمم شد تا ساخت این بنا را آغاز کند و گنبدی باشکوه به‌شکل گنبد مسجد شیخ لطف‌الله روی آن قرار دهد. ساخت کاخ مرمر از سال ۱۳۰۴ آغاز شد و در سال ۱۳۱۶ به اتمام رسید. البته در مورد زمان دقیق ساخته شدن کاخ مرمر و بهره‌برداری از آن تاریخ‌های مختلفی در منابع گوناگون ذکر شده است.
سازندگان بنا در هنگام ساخت کاشی‌های گنبد کاخ مرمر برای تهیه رنگ کرم زمینه کاشی‌ها به مشکل برخورد کردند. این مشکل توسط استاد کاشی‌ساز پیری به نام ایزدی با بهره‌گیری از ترکیبی از طلا حل شد. تذهیب دیوارها نیز توسط استاد طاهرزاده بهزاد صورت پذیزفت.
کاخ مرمر تا پیش از تصویب قانون خزانه ملی، محل نگهداری جواهرات ملی ایران بود؛ جواهراتی که در زمان رضا شاه از کاخ گلستان به زیرزمین این مجموعه آورده شدند. با به سلطنت رسیدن محمدرضا پهلوی در سال ۱۳۲۰ این کاخ به‌عنوان دفتر رسمی شاه و محل برگزاری دیدارها، ملاقات‌ها و شرفیابی‌های وی مورد استفاده قرار می‌گرفت. کاخ مرمر محل زندگی محمدرضا پهلوی و همسر اول وی، فوزیه، نیز بوده است؛ همچنین مراسم عقد پهلوی دوم با ثریا اسفندیاری و مراسم نامزدی ایشان با فرح دیبا نیز در این کاخ برگزار شد.
در ۲۱ فروردین سال ۱۳۴۴، زمانی که محمدرضا پهلوی از اتومبیل خود در مقابل سرسرای کاخ بیرون آمد، توسط رضا شمس‌آبادی، سرباز وظیفه و یکی از اعضای گارد سلطنتی، به رگبار مسلسل بسته شد. محمدرضا پهلوی با شتاب خود را به داخل ساختمان رساند. شمس‌آبادی به‌دنبال شاه، وارد کاخ شد و چند گلوله دیگر نیز شلیک کرد. در جریان این تیراندازی‌ها دو تن از درجه‌داران محافظ شاه به نام‌های استوار محمدعلی باباییان و آیت لشکری، مورد گلوله رضا شمس‌آبادی قرار گرفتند و کشته شدند. خود شمس‌آبادی نیز با گلوله درجه‌داری به نام گروهبان ساری اصلانی کشته شد. شدت این تیراندازی آن‌قدر زیاد بود که محمدرضا پهلوی بعدها در گفت‌وگویی با خبرنگار فرانسوی لوموند گفت:
احساس من این بود که ۵۰ نفر به طرف من تیر می‌انداختند. زیرا تیراندازی واقعا شدید بود.
در جریان تیراندازی، آینه بزرگ داخل ورودی کاخ و گچ‌بری‌های نفیس سقف کاخ مرمر آسیب دیدند. این بخش از کاخ مرمر در هیچ برهه‌ای از زمان تعمیر و بازسازی نشد و جای آن تیر و آینه ترک‌خورده عمارت کماکان حفظ شده است. جالب است بدانید که پس از این ترور ناموفق، روز ۲۱ فروردین ماه روز نیایش نام گرفت و تا قبل از انقلاب، هر سال در این روز، برای اینکه از این ترور اهریمنی گزندی به جان شاه نرسید در سراسر کشور آیین نیایش برگزار می‌شد. پهلوی دوم پس از این ترور نافرجام کاخ مرمر را ترک کرد و دفتر ویژه خود را به کاخ صاحبقرانیه برد؛ از همان زمان نیز تصمیم بر آن شد تا ساختمان این کاخ را تبدیل به موزه کنند.
نمای کاخ مرمر
کاخ مرمر در سال ۱۳۵۵ با هدف آشنایی بیشتر مردم با زندگی رضاشاه و پهلوی دوم، به موزه تغییر کاربری داد و تا سال ۱۳۵۷ با عنوان «موزه پهلوی» برای همگان قابل بازدید بود. از میان موارد به نمایش آمده در این موزه، ابزارآلات نظامی، لباس افسری و کلاه گلوله خورده شاه در واقعه ترور نافرجام سال ۱۳۴۴ بود. کاخ مرمر تهران در ۳۰ خرداد سال ۱۳۵۷ با شماره ۱۶۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
با وقوع انقلاب اسلامی، کاخ مرمر تا مدت‌ها تعطیل بود و به حالت متروکه در آمد. این کاخ پس از گذشت مدتی به‌عنوان مقر در اختیار کمیته انقلاب اسلامی و پس از آن در اختیار روسای قوه قضاییه قرار گرفت. در میانه دهه ۱۳۷۰ با ادغام کمیته در نیروی انتظامی و نیاز این کاخ به مرمت و بازسازی، قوه قضاییه کاخ مرمر را تخلیه کرد. پس از مرمت، این کاخ مدتی خالی بود تا زمانی که دفتر مجمع تشخیص مصلحت نظام و دفتر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی (پس از اتمام دوره ریاست جمهوری) عناوین افراد باید رعایت بشه به این کاخ منتقل شدند. پس از این انتقال، نام «ساختمان قدس» را برای کاخ مرمر برگزیدند.
یکی از اقدامات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، انجام بازسازی‌هایی در کاخ مرمر توسط کارشناسان آستان قدس بود. سال‌ها بعد از این بازسازی عده‌ای به‌شکل کاملا عمدی کاخ مرمر را آتش زدند و باعث دوده گرفتن تابلوهای گران‌قیمت داخل کاخ مرمر و آسیب‌های دیگری به آن شدند.
پس از مرگ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۹۵، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام‌نامه‌ای در خصوص محل برگزاری جلسات مجمع به رهبری نوشتند و تقاضا کردند که جلسات مجمع به ساختمان مجلس قدیم منتقل شود. کاخ مرمر در نهایت در سال ۱۳۹۷ به بنیاد مستضعفان تحویل داده و در سال ۱۳۹۸ با نام «موزه هنر ایران» افتتاح شد. این موزه پس از ۴۱ سال در دی‌ماه سال ۱۳۹۸ مورد بازدید خبرنگاران و سفیران خارجی مقیم ایران قرار گرفت. قرار بود بازدیدهای عمومی نیز از بهمن‌ماه همان سال آغاز شود؛ اما درهای کاخ مرمر به‌دلیل شیوع کرونا بسته ماند.
درهای کاخ مرمر پس از جاگذاری ۴۰۰ اثر ایرانی با قدمت هفت‌هزار سال در اسفندماه ۱۳۹۹ به‌صورت مجازی باز شد. محدودیت‌های کرونایی بارها این موزه را به تعطیلی کشاند. کاخ مرمر از شهریور ۱۴۰۰ پذیرای علاقه‌مندان است.
نصب آسانسور در کاخ مرمر
کاخ مرمر در طول ۴۰ سال، آسیب‌ها و تخریب‌های متعددی را به خود دیده است؛ با وجود اینکه در مدتی که کاخ مرمر در اختیار مجمع تشخیص مصلحت نظام بود، کارشناسان میراث فرهنگی بارها برای مرمت‌های نقاشی و دیواره‌های آن به این کاخ رفته بودند. هم‌اکنون در کاخ مرمر یک آسانسور تعبیه شده که آسیب زیادی به بنای کاخ وارد کرده است. به‌علاوه، وجود حمام، سونا و جکوزی در طبقه دوم و سالن اجتماعات در طبقه اول، نشان از عدم محافظت از این بنا در طول سال‌های متمادی دارند.
مساحت و معماری کاخ مرمر
درختان برافراشته، فضای سبز محوطه و حوض پرآب در مقابل عمارت کاخ مرمر اولین چیزهایی هستند که در بدو ورود به محوطه کاخ نظر را به خود جلب می‌کنند. بنا و گنبد کاخ مرمر، چارچوب‌های قهوه‌ای‌رنگ، درب و پنجره‌های دورتادور ساختمان و طرح‌های یکسان منبت‌کاری شده روی درهای ورودی نیز بسیار چشم‌گیر هستند. سنگ‌تراشی‌های زیبا نیز در نمای بیرونی عمارت هنر هخامنشی را به بیینده یادآوری می‌کنند.
دلیل نامگذاری کاخ مرمر، استفاده از مرمرهای سبز رنگ منقوش به گل‌وبته، نقوش گیاهی و جانوری در نمای بیرونی آن بوده است. لئون تادوسیان، معمار ایرانی ارمنی، برای طراحی و ساخت کاخ مرمر از سبک معماری تلفیقی شرق و غرب استفاده کرد و یک نقشه‌کش به نام بوریس به‌همراه استاد حاج اکبر کاچار معمار در این پروژه به وی کمک می‌کردند.
وسعت اصلی ساختمان کاخ مرمر ۲,۸۷۰ متر مربع است که در زمینی به مساحت ۳۵ هزار و ۴۶۲ متر مربع قرار گرفته است. در تزئین این بنا از روش‌های مختلفی از هنر آینه‌کاری، خاتم‌کاری، گچ‌کاری گرفته تا نقاشی‌های برجسته استفاده شده است. به‌علاوه نرده‌هایی از جنس سنگ مرمر در سرسرای کاخ و زیر گنبد اصلی نصب شده‌اند؛ نرده‌هایی که نقش‌هایی از دوره هخامنشی را به تن دارند.
در کاخ مرمر، طرح‌هایی از شاهان قاجار و دیگر هنرمندان دوره‌های تاریخی مختلف کشور در سرسرای اصلی، نقش‌ونگارهای روی دیوارها در تالارهای مختلف نیز به چشم می‌خورند که در نوع خود بی‌نظیر هستند.
نمای گنبد کاخ مرمر از داخل
موزه هنر ایران در دو طبقه با تالارهای متعدد گزیده‌ای از تاریخ هنر ایران در اعصار مختلف را به بیننده نشان می‌دهد. در طبقه همکف سه تالار اول به معرفی آثار ایرانی پیش از تاریخ تا سده های اولیه اسلامی همانند سفالینه‌های منقوش، ابزار زندگی و ظروف می‌پردازند. یک تالار دیگر نیز در طبقه همکف وجود دارد که گزیده‌ای از آثار فاخر هنر ایرانی، اسلامی در رشته‌های گوناگون را به نمایش می‌گذارد.
برای ورود به تالارهای طبقه فوقانی، از یک سرسرا عبور خواهید کرد که با تزیینات چشم‌گیر و خیره‌کننده، شما را شگفت‌زده خودهد کرد. طبقه دوم کاخ مرمر با ۹ تالار، امکان بازدید از آثار ممتاز نقاشی و نگارگری ایرانی، هنر بافته، خوشنویسی و کتاب‌آرائی را فراهم می‌کند.
انتهای پیام/
نظر شما