طی یک سال گذشته موضوع توسعه زیرساخت فیبر نوری در کشور مطرح بوده و وعده‌های بزرگی از سوی مسئولان داده شد. هم‌اکنون پروژه ایجاد ۲۰ میلیون پوشش فیبر نوری برای منازل و کسب‌وکارها در دستور کار است، اما ناظران می‌گویند تحقق این هدف همچنان مبهم مانده و بخش زیادی از وعده‌ها هنوز عملی نشده است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد توسعه اینترنت ثابت در سه سال گذشته تقریباً روی حدود ۱۱ میلیون مشترک مانده و رشدی نداشته است.

مسئولان دولتی و نهادهای تنظیم‌گر، توسعه فیبر نوری را به‌عنوان راهکاری برای حل عقب‌ماندگی اینترنت ثابت معرفی کرده‌اند. در برنامه‌ی پنجم توسعه مصوب شده است که هر سال حدود ۲ تا ۳ میلیون اتصال فیبر نوری توسط اپراتورها برقرار شود تا در پایان برنامه هفتم، ۲۰ میلیون اتصال ایجاد شود. بر این اساس، در اوایل سال ۱۴۰۳، سال طلایی پروژه فیبر نوری اعلام شد و هدف‌گذاری شد پوشش فعلی (حدود ۷ میلیون) امسال حداقل به دو برابر (۱۴ میلیون) برسد و دست‌کم ۳ میلیون اتصال برقرار شود. همچنین اعلام شد با اخذ پروانه یکپارچه به سه اپراتور بزرگ تا سال ۱۴۰۴ سرجمع ۲۰ میلیون پوشش فیبر نوری ایجاد خواهد شد. برای تحقق این وعده‌ها حتی حساب توسعه شبکه فیبر نوری با سرمایه یک هزار میلیارد تومانی تشکیل شد و مشوق‌هایی مانند تسهیلات و اعطای پروانه UNSP به ۹ اپراتور در نظر گرفته شد. برنامه‌ریزی شده است که تا پایان سال ۱۴۰۳، ۲ میلیون مشترک جدید به شبکه فیبر نوری متصل شوند.

با وجود این وعده‌ها، آمارهای موجود نشان می‌دهد پیشرفت ضعیف است. طبق داشبورد آنلاین پروژه ملی فیبر تا کنون حدود ۸.۲ میلیون نقطه (خانگی و کسب‌وکار) تحت پوشش قرار گرفته که فقط حدود ۴۰۰ هزار کاربر به آن متصل شده‌اند. به عبارت دیگر، کمتر از ۷ درصد از پوشش ایجادشده توسط کاربر نهایی استفاده شده است. گزارش سازمان تنظیم مقررات حاکی از آن است که هم‌اکنون تنها حدود ۵۵۰ هزار کاربر به شبکه فیبر نوری متصل هستند که ۳۵۶ هزار مورد از آنها FTTH است. این در حالی است که گفته می‌شود نزدیک ۷.۵ میلیون خانوار در کشور تحت پوشش فیبر نوری قرار گرفته‌اند و طبق داده‌های غیررسمی، کل مشترکان اینترنت ثابت روی ۱۱ میلیون نفر ایستاده و رشدی نداشته است. همین اعداد نشان می‌دهد کمتر از ۶ درصد کاربران ایرانی به فیبر نوری دسترسی دارند و درصد کاربرانی که عملاً سرویس را دریافت کرده‌اند به طور چشمگیری پایین است.

پیشرفت کنونی بسیار عقب‌تر از وعده‌هاست. قرار بود سال ۱۴۰۳ پوشش به ۱۴ میلیون و اتصال به ۳ میلیون برسد، اما در واقعیت ارقام چندان امیدوارکننده نیست. در حالی که زمان قانونی راه‌اندازی سرویس فیبر نوری ۳۰ روز پس از درخواست است، گزارش‌ها از نارضایتی کاربران حکایت دارد. کاربران زیادی پول پرداخت کرده‌اند؛ اما سرویس آن‌ها در موعد مقرر برقرار نشده است. یک بررسی میدانی نشان داد، گاه حتی اپراتوری که منطقه را به‌عنوان تحت پوشش اعلام کرده، به تماس کاربران پاسخ می‌دهد که امکان ارائه سرویس وجود ندارد. نکته دیگر این است که بارها تأکید شده است باید تمرکز روی «اتصال» باشد نه صرفاً «پوشش»، و اگر این کاریزماتیک‌ترین پروژه‌ی وزارت ارتباطات باشد، تنها زمانی موفق بوده که مردم نتیجه آن را به طور ملموس احساس کنند. اما آمارها نشان می‌دهد واحدهای متصل بسیار کمتر از هدف است و شکاف وعده تا عمل همچنان بزرگ است.

دلایل مختلفی برای کندی پیشرفت ذکر شده است. مطابق گزارش‌های رسمی، یکی از چالش‌ها، هزینه‌های نصب و تجهیز کاربر نهایی است؛ مثلاً تهیه مودم جدید و کابل‌کشی برای فیبر نوری برای کاربر گران تمام می‌شود. از سوی دیگر، فرآیند درخواست تا اتصال طولانی است و گاهی بیش از چند ماه طول می‌کشد که کاربران را ناامید می‌کند. بسیاری از کاربران بعد از پرداخت هزینه‌های چند میلیون تومانی برای مودم و نصب، ماه‌ها منتظر مانده‌اند و اپراتورها مکرراً بهانه‌تراشی می‌کنند. همچنین در برخی مناطق اعلام می‌شود خدمات فیبر به ساختمان‌های زیر ۱۰۰ واحد ارائه نمی‌شود که در عمل بسیاری از کاربران را از دریافت سرویس محروم می‌کند. علاوه بر این، در خبرها تأکید شده که تا زمانی که تقاضای کاربران برای پهنای باند بسیار پایین است، تمایل به سرمایه‌گذاری سریع کم خواهد بود؛ مثلاً برخی مدیران مخابرات معتقدند توسعه فیبر نوری نیازمند یک برنامه ۵ تا ۱۰ ساله بود تا نیاز عمومی به‌خوبی ایجاد شود. در نهایت، ضعف نظارت و پیگیری شکایات نیز از موانع اجرایی ذکر شده است؛ شکایت از اپراتورهای متخلف ظاهراً در سایت رگولاتوری ثبت می‌شود؛ اما در عمل کارگشا نبوده و اپراتورها به نظر می‌رسد به قراردادهای خود پایبند نیستند.

وزارت ارتباطات و رگولاتوری پروژه فیبر را اولویت دانسته و مقررات تسهیل‌کننده‌ای تصویب کرده‌اند؛ مثلاً در قانون بودجه الزام کرده‌اند شهرداری‌ها و راهداری حداکثر ظرف ۱۵ روز مجوز حفاری و نصب صادر کنند. همچنین مفاد پروانه اعطا شده به اپراتورها تکلیف می‌کند اگر منطقه‌ای روی نقشه سبز شده، اپراتور موظف است ظرف یک ماه سرویس فیبر را راه‌اندازی کند. ولی در عمل، بسیاری از این الزامات به نحو کامل اجرا نشده‌اند. مدیر پروژه فیبر وزارت ارتباطات صراحتاً گفته است نمی‌پذیریم که اپراتور پوشش خود را ثبت کند؛ اما درخواست کاربر را قبول نکند، با این حال گزارش میدانی خلاف این را نشان می‌دهد. سازمان تنظیم مقررات به‌تازگی تأکید کرده برای سال آینده برنامه‌ریزی می‌کند ۲ میلیون اتصال جدید فیبر ایجاد شود و مشوق‌های ویژه‌ای هم در نظر گرفته تا اپراتورها انگیزه بیشتری برای سرمایه‌گذاری در شهرهای کوچک پیدا کنند. همچنین شرکت مخابرات ایران طی برنامه‌هایی مانند پروژه «نجما» و تمدید پروانه یکپارچه تلاش کرده به اهداف اتصال نزدیک شود. از سوی دیگر، خود مخابرات اعلام کرده در سه سال گذشته حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان در بخش‌های ثابت و سیار سرمایه‌گذاری کرده و حتی برای سال ۱۴۰۳ وعده داد ۸۰۰ هزار کاربر جدید را به فیبر متصل کند. اما این تلاش‌ها هنوز به صورتی است که وعده داده شده به چشم نیامده است.

لازم است دولت و دستگاه‌های مرتبط علاوه بر ایجاد زیرساخت، روی جلب اعتماد و تقاضای مصرف‌کننده تمرکز کنند و با نظارت قوی‌تر، اپراتورهای متعهد را به اجرای مقررات ملزم سازند. در عین حال ارتقای شرایط حاکمیتی همچون تأمین سریع مجوزها و مشوق‌های مالی برای گسترش اتصال باعث خواهد شد وعده‌های داده شده رنگ عمل به خود بگیرد. بدیهی است تحقق کامل اهداف فیبر نوری زمان‌بر است، اما با توجه به اهمیت گسترش اینترنت ثابت پرسرعت در توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی، انتظار می‌رود مسئولان در سال‌های آینده شتاب بیشتری به این پروژه بدهند.

خبرنگار: سید علیرضا میرحسینی

انتهای پیام/