به گزارش خبرنگار بینالملل ایسکانیوز؛ در جریان جنگ اخیر با رژیم صهیونی، بخشی از زیرساختهای راداری، سامانههای پدافندی ثابت و لانچرهای موشکی ایران آسیب دیدند و همین مساله لزوم تجهیز دوباره و لایهبندی مؤثر دفاع هوایی را دو چندان کرده است. در این چارچوب، تهران ناگزیر است به سمت شرکای راهبردی خود، یعنی روسیه و چین، برای تأمین نیازهای دفاعی کلیدی در حوزه پدافند هوایی و موشکهای رهگیر حرکت کند. هر دوی این کشورها دارای سابقه فنی در این حوزه هستند و طی سالهای گذشته همکاریهایی با ایران داشتهاند؛ البته ساختار صنعتی و اولویتهای سیاسی آنها تفاوتهایی دارد که مسیر را برای تهران هموار یا دشوار خواهد کرد.
روسیه و چین در یک نگاه کلی، هر ۲ بر ساخت زیستبوم موشکی و پدافندی چندلایه تمرکز دارند. البته مسیر تکاملشان متفاوت است: روسیه تجربه میدانی و سکوهای کاملاً آزموده دارد، در حالی که چین با اتکای به اقتصاد و صنایع غولپیکر خود با سرعتی بیسابقه در حال جهش کمی و کیفی است.
قدرت تهاجمی روسیه به موشکهایهایپرسونیک عملیاتی و آرایش گسترده پدافند هوایی چند لایه استوار است.
چین نیز با زنجیره تأمین عمیق و بودجه رو به رشد، در حال ساخت یک «دیوار موشکی» کمیت محور و سامانه ضد موشک بالستیک بومی است. با این حال، بیشتر سامانهها هنوز تجربه آتش واقعی ندارند و کاراییشان در نبرد میدانی قطعی نشده است.
به بیان دیگر، مسکو سلاحهایی دارد که آزمون نبرد را پس دادهاند ولی سختتر تولید میشوند، در حالی که پکن کارخانههایی دارد که سیستمی نو میسازند اما هنوز در آتش واقعی آزموده نشده است.
روسیه با در اختیار داشتن سامانههای پدافندی پیشرفته مانند «اس-۴۰۰»، «اس-۳۵۰» و نسخههای جدید «پنتسیر-اس» میتواند لایههای مختلفی از دفاع هوایی ــ از ارتفاع بالا تا مقابله با حملات پهپادی ــ را تأمین کند. همچنین جنگندههایی چون «سوخو سو-۳۵» اگر در اختیار ایران قرار گیرد، میتواند برتری هوایی را تا حدی احیا کند. با این حال، درگیری نظامی روسیه در اوکراین و فشار تحریمهای غرب، احتمال انتقال سریع این تجهیزات به ایران را کاهش داده است.
در مقابل، چین با خطوط تولید گستردهتر، محدودیت سیاسی کمتر و آمادگی بالاتر برای فروش تسلیحات به شرکای غیرغربی میتواند گزینهای در دسترستر باشد. سامانههایی نظیر HQ-۹B برد بلند، HQ-۱۶ و HQ-۱۷AE برد متوسط و کوتاه از جمله پدافندهایی هستند که میتوانند بخش عمده ای از چتر دفاع هوایی ایران را بازسازی کنند.
در بخش هوایی نیز جنگندههای J‑۱۰C مجهز به رادار AESA یا «آرایه اسکن شونده فعال الکترونیک» و موشکهای BVR یا «موشک هوا به هوا با برد فراتر از دید چشمی» میتوانند بهعنوان جایگزینی واقعبینانه برای ناوگان ایران مطرح باشند.
گفتنی است که رادار AESA برخلاف رادارهای قدیمی که آنتن مکانیکی داشتند و برای تغییر جهت باید فیزیکی میچرخیدند، از صدها یا هزاران گیرنده و فرستنده کوچک (ماژول فعال) استفاده میکند که پرتو رادار را به صورت الکترونیک و فوری، بدون چرخش مکانیکی، به هر سمت دلخواه میفرستند.
گزینههای چینی
جنگنده J-۱۰C
چنگدو جی-۱۰ یک هواپیمای جنگنده چندمنظوره است که توسط شرکت چنگدوی چین برای ارتش چین طراحی و تولید شده است. این هواپیما، که در غرب به نام «اژدهای نیرومند» معروف است، میتواند به طور همزمان به عنوان یک جنگنده و یک هواپیمای تهاجمی ایفای نقش کند. این هواپیما برای اجرای عملیات در هرگونه شرایط آب و هوایی در شب و روز طراحی شده است. عملکرد چشمگیر این جنگنده در نبرد اخیر پاکستان و هند، آن را در صدر گزینههای جایگزین تهران قرار داده است.
جنگنده J‑۱۰C ملقب به «اژدهای پرتکاپو» آخرین تکامل در خانواده جی-۱۰ و ستون اصلی نیروی هوایی چین در رده جنگندههای نسل ۴++ به شمار میرود. این هواپیما با بدنه دلتا‑کانارد و سامانه پرواز دیجیتال، چابکی بالایی در مانورهای زاویه حمله زیاد دارد، اما ارزش راهبردی واقعی آن در آمیختن همین چابکی با قابلیتهای شناسایی و درگیری فراتر از میدان دید است.
جی-۱۰سی نخستین گونه از این خانواده است که به رادار آرایه فازی فعال مجهز شد؛ راداری که به خلبان امکان میدهد همزمان دهها هدف را در فاصلههای دور شناسایی، رهگیری و در برابر اخلال رادیویی از آن حفاظت کند. افزوده شدن لینک داده دوطرفه، ارتباط ماهوارهای و گیرنده هشدار موشکی، این جنگنده را در شبکه نبرد الکترونیکی مدرن کاملاً «متصل» کرده است.
توان شلیک موشکهای میان برد PL‑۱۲ و به ویژه PL‑۱۵‑E با برد اعلامی تا حدود ۳۰۰ کیلومتر، عملاً به جی-۱۰سی اجازه میدهد پیش از ورود به محدوده تهدید دشمن درگیری را آغاز کند. برای نبرد نزدیک نیز موشک حرارتی بسیار مانورپذیر PL‑۱۰ با هدایت به کمک سامانه نمایش روی کلاه قدرت پایانی قابل اتکا فراهم میکند.
این جنگنده علاوه بر مأموریت برتری هوایی، میتواند بمبهای هدایت لیزری و ماهوارهای خانواده LS‑۶ و FT موشک ضدرادار YJ‑۹۱ و موشک کروز کوچک KD‑۸۸ را حمل کند؛ بنابراین در نقش پشتیبانی نزدیک، سرکوب پدافند دشمن و ضربه به زیرساختهای زمینی نیز بهکار گرفته میشود.
این جنگنده همچنین قابلیت عملیات در تمام شرایط آبوهوایی را دارد و ارزانتر و در دسترستر از رقبای غربی مثل Rafale یا F‑۱۶V است.
اگر ایران رسماً به سوی خرید J‑۱۰C برود، شاهد چرخشی بزرگ در دکترین خرید تسلیحاتی جمهوری اسلامی خواهیم بود ــ چرخشی که تهران را به زنجیره تأمین نظامی چین نزدیکتر کرده و وابستگی به فناوری روسی را کاهش میدهد.
این انتخاب میتواند آرایش بازدارندگی هوایی ایران را بازتعریف کند و شاید رقابت تسلیحاتی تازهای در خاورمیانه رقم بزند.
سامانههای پدافندی HQ‑۱۶ و HQ‑۱۷AE
اچکیو-۱۶ یا «پرچم سرخ ۱۶» یک سامانه پدافندی برد متوسط ساخت چین است که بر پایه فناوری روسی Buk-M۱/M۲ توسعه یافت، اما بهشکل بومی طراحی، ارتقاء و صنعتی شد. این سامانه برای محافظت از تأسیسات راهبردی، یگانهای متحرک نظامی و مناطق شهری در برابر هواگردها، موشکهای کروز و اهداف پرنده با سرعت بالا طراحی شده است.
این سامانه از چند واحد تشکیل میشود: پرتابگرهای عمودی (VLS)، رادار درگیری، رادار هدفیاب، خودروی فرماندهی، و خودروهای پشتیبانی. این سامانه میتواند بهصورت شبکهمحور با دیگر سامانههای پدافندی ترکیب شود، خصوصاً با اچکیو-۹ در ساختار یکپارچه دفاع هوایی.
موشک HQ‑۱۶ از پرتابگرهای عمودی شلیک میشود و از هدایت راداری نیمفعال بهره میبرد و دارای قابلیت مانور بالا برای مقابله با اهداف چالاک است. برد مؤثر آن بسته به نسخه بین ۴۰ تا ۷۰ کیلومتر گزارش شده است.
اچکیو-۱۶ قابلیت ۳۶۰ درجه درگیری به دلیل پرتابگر عمودی دارد و واکنش سریع نسبت به تهدیدات پرسرعت از خود نشان میدهد. هزینه آن نسبت به سامانههای برد بلند مانند اچکیو-۹ کمتر است و مناسب برای دفاع منطقهای در مناطق کوهستانی، ساحلی و مرزی است.
از نقاط ضعف آن میتوان به محدودیت در برد نسبت به سامانههای برد بلند، عدم توانایی مقابله با موشکهای بالستیک پیشرفته یاهایپرسونیک و وابستگی نسبی به پوشش راداری نزدیک در برابر اهداف پنهانکار اشاره کرد.
HQ‑۱۷AE نیز گونهای پیشرفته و صادراتی از سامانه HQ‑۱۷ است که در اصل نسخه بومیسازی شده چین از سامانه روسی Tor-M۱ (سامانه پدافندی کوتاهبرد خودکششی) به شمار میرود. این سامانه برای مقابله با تهدیدات هوایی در برد بسیار نزدیک طراحی شده است؛ بهویژه علیه پهپادها، مهمات سرگردان، بالگردها و موشکهای کروز کم ارتفاع.
این سامانه برای مقابله با هواگردهای سبک، پهپادها و موشکهای کروز طراحی شده و در برخی کشورهای مانند تاجیکستان در سالهای گذشته معرفی شده است.
نسخه AE در سال ۲۰۲۲ معرفی شد و نسبت به نسخههای پیشین، از سامانه راداری AESA مدرن، سامانههای جنگ الکترونیک یکپارچه و پلتفرم کاملاً چرخدار و متحرک بهره میبرد که آن را مناسب برای صادرات کرده است.
این سامانه مجهز به رادار آرایهفازی فعال (AESA) برای کشف و درگیری، حسگر اپتوالکترونیک برای رهگیری غیرفعال، سامانه اخلالگر داخلی برای مقابله با هدایت GPS یا لینک داده پهپادها، موشکهای این سامانه از نوع کوتاهبرد با واکنش سریعند و میتوانند اهداف را در فاصله تا حدود ۱۵ کیلومتر و ارتفاع تا ۶ کیلومتر رهگیری کنند.
این سامانه توان مقابله همزمان با چند تهدید در میدان نبرد شلوغ را دارد و برای عملکرد سریع کمتر از ۱۰ ثانیه طراحی شده است.
از محدودیتهای این سامانه میتوان به برد محدود و پوشش تنها یک منطقه محلی، عدم توانایی در رهگیری موشکهای بالستیک یا اهداف در ارتفاع بالا، نسبت به سامانههای میانبرد، نیازمند استقرار در تعداد زیاد برای پوشش وسیع اشاره کرد.
سامانههای پدافندی HQ-۹B و FK‑۳
اچکیو-۹بی پیشرفتهترین گونه عملیاتی از خانواده HQ‑۹ چین است؛ سامانهای با برد بلند که ساختار آن الهام گرفته از سامانههای S‑۳۰۰PMU روسی است، اما به صورت بومی طراحی و توسعه داده شده است. این سامانه برای مقابله با هواگردهای پرسرعت، موشکهای کروز، موشکهای بالستیک کوتاهبر، و اهداف استراتژیک پنهانکار طراحی شده و ستون فقرات دفاع هوایی برد بلند چین به شمار میرود.
این سامانه مجهز به یک رادار آرایهفازی فعال بسیار پیشرفته است که قابلیت رهگیری همزمان چند ده هدف در فواصل بالا و ارتفاع زیاد را دارد. گفته میشود نسخه B به رادار جستوجوگر سهبعدی TWS-۳۱۲ با قابلیت کشف اهداف با سطح مقطع راداری پایین مجهز است. همچنین، از جستوجوگر دوگانه در موشک استفاده میکند؛ ترکیبی از ناوبری اینرسیایی، بهروزرسانی لینک داده، و جستوجوگر فعال راداری برای درگیری نهایی.
موشکهای HQ‑۹B با قطر حدود ۷۰۰ میلیمتر و طول ۶/۸ متر، از موتور سوخت جامد و رانش بالایی بهره میبرند. برد مؤثر آن حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر، ارتفاع درگیری تا ۳۰ کیلومتر و بیشتر و سرعت رهگیری آن بالاتر از ماخ ۴/۲ است. در نتیجه قابلیت رهگیری اهداف در ارتفاع و سرعت بالا، از جمله بمبافکنهای استراتژیک، قابلیت رهگیری موشکهای بالستیک تاکتیکی کوتاهبرد، مقاومت در برابر اخلال الکترونیک، پوشش یک منطقه وسیع با توان درگیری همزمان با چند هدف را دارد.
از محدودیتهای آن نیز میتوان به قیمت بالا و نیاز به پشتیبانی لجستیکی سنگین، تحرکپذیری کمتر نسبت به سامانههای کوتاهبرد مانند HQ‑۱۷ و محدودیت عملکرد در فضاهای جغرافیایی بسته مانند درهها یا کوهستانها اشاره کرد.
افکی-۳ نیز سامانه صادراتی پدافند هوایی برد متوسط و بلند است که چین برای مشتریان خارجی با نیاز عملیاتی متفاوت و محدودتر طراحی شده است. این سامانه برخلاف HQ‑۹ که یک سامانه سنگین و پیشرفته است، سامانهای نسبتاً سادهتر، ارزانتر و مناسب برای کشورهایی با بودجه و زیرساخت محدودتر محسوب میشود.
سامانه FK‑۳ از رادار آرایهفازی غیرفعال (PESA) برای رهگیری و هدفگیری استفاده میکند. گرچه دقت آن پایینتر از AESA است، اما از نظر هزینه و سادگی عملیاتی برای خریداران صادراتی مناسبتر است. موشکها دارای هدایت ترکیبی اینرسیایی و نیمفعال راداری هستند و برای درگیری در فواصل ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتر بهینه شدهاند. برد مؤثر آن ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلومتر (بسته به نوع موشک)، ارتفاع درگیری حدود ۲۵ تا ۲۷ کیلومتر است و توان مقابله با هواگردهای رزمی، پهپادهای پرسرعت و برخی موشکهای کروز را دارد.
دقت پایینتر در برابر اهداف پنهانکار یا با سرعت بالا، عدم توانمندی در مقابله با موشکهای بالستیک یا بمبافکنهای بسیار دوربرد، آسیبپذیرتر در برابر اخلال الکترونیک پیشرفته از محدودیتهای این سامانههاست.
گزینههای روسی
سامانه اس-۴۰۰
S‑۴۰۰ Triumf پیشرفتهترین سامانه عملیاتی پدافند هوایی ارتش روسیه تا پیش از اس-۵۰۰ محسوب میشود. مأموریت اصلی آن شناسایی، رهگیری و انهدام انواع اهداف هوایی در بردها و ارتفاعهای مختلف از جمله هواپیماهای پنهانکار، بمبافکنهای راهبردی، موشکهای بالستیک کوتاه و میانبرد، موشکهای کروز با سطح پرواز پایین است.
این سامانه چندلایه و چندموشکه است که از عناصر رادار هشدار اولیه، رادار درگیری هدف، مرکز فرماندهی و کنترل، پرتابگرهای متحرک برای حمل انواع موشکها، خودروهای پشتیبانی و لجستیک تشکیل شده است. تمام اجزای آن متحرکند و طی حدود پنج دقیقه قادر به آمادهسازی و شلیک هستند.
اس-۴۰۰ از رادارهای چندباندی استفاده میکند که میتوانند همزمان تا ۸۰ هدف را رهگیری و تا ۳۶ هدف را بهطور همزمان مورد هدف قرار دهند. این رادارها میتوانند اهدافی با سطح مقطع راداری کمتر از نیم مترمربع را در فاصله بیش از ۳۰۰ کیلومتر کشف کنند.
از ویژگیهای بارز این سامانه میتوان به پوشش کامل آسمان تا برد ۴۰۰ کیلومتر، رهگیری اهداف با سرعت تا ۴٫۸ ماخ، قابلیت مقابله با موشکهای بالستیک با برد کمتر از ۶۰ کیلومتر، مقاومت بالا در برابر اخلال رادیویی و جنگ الکترونیک، طراحی برای شبکهسازی با سامانههای کوتاهبرد و از نقاط قوت آن به پوشش ۳۶۰ درجه و واکنش سریع، درگیری همزمان با چندین هدف در بردهای مختلف، پرتابگرهای چندموشکه با انعطاف عملیاتی بالا، قابلاستفاده علیه اهداف پنهانکار وهایپرسونیک سطح پایین (در برد کوتاهتر) اشاره کرد.
این سامانه محدودیتهایی نیز دارد که شامل عدم آزمایش رزمی گسترده در برابر نیروی هوایی غربی، برد مؤثر موشکها در محیط الکترونیکی متراکم ممکن است کاهش یابد، وابستگی به سامانههای پشتیبانی فنی پیشرفته و نیاز به خدمه آموزشدیده و زیرساخت لجستیکی پیچیده میشود.
Pantsir-S۱
پنتسیر-اس۱ سامانهای خودکششی، متحرک و تمامخودکار برای دفاع نقطهای در برد کوتاه است که به طور خاص برای محافظت از تأسیسات حیاتی، ستونهای نظامی، و حتی سامانههای پدافند برد بلند مانند اس-۴۰۰ در برابر تهدیدات کمارتفاع طراحی شده. این سامانه ترکیبی از توپ ضد هوایی و موشک را روی یک شاسی زرهی قرار داده و در حال حاضر ستون اصلی دفاع نزدیک در ارتش روسیه محسوب میشود.
پنتسیر-اس۱ معمولاً روی شاسی چرخدار KamAZ یا شاسی زرهی ردیابدار نصب میشود و شامل ۲ توپ اتوماتیک ۳۰ میلیمتری ۲لولهای، ۱۲ موشک زمین به هوا کوتاهبرد ۵۷E۶، رادار ردگیری دوبردی و سامانه اپتوالکترونیک، سامانه فرماندهی و کنترل داخلی با توان واکنش سریع میشود. ارتفاع رهگیری آن ۱۵ کیلومتر، سرعت هدف قابل رهگیری تا ماخ ۳ و سامانه هدایت آن راداری نیمفعال و فرمان از راه دوراست.
نرخ آتش آن نیز پنج هزار گلوله در دقیقه (ترکیبی)، برد مؤثر حدود چهار کیلومتر، مناسب برای درگیری با پهپاد، هلیکوپتر، موشک کروز و مهمات سرگردان است.
این سامانه توان رهگیری اهداف در برد بسیار کوتاه که از دید رادارهای بلندبرد پنهان میمانند و قابلیت درگیری همزمان با ۲ هدف و امکان عملیات مستقل یا در شبکه یکپارچه پدافند هوایی را دارد و برای مقابله با تهدیدات اشباعی بسیار مناسب است.
از نقاط ضعف آن میتوان به کارایی نسبتاً پایین در برابر اهداف بسیار سریع یا پنهانکار اشاره کرد. در جنگ اوکراین مواردی از ضعف در برابر پهپادهای کوچک دیده شده است. البته بهبودپذیر است، اما وابسته به بهروزرسانی نرمافزاری و حسگرهای جدید است.
Su-۳۵SE
Su-۳۵SE جنگنده چندمنظوره نسل ۴++ روسیه است که بر پایه مدل Su-۲۷ ساخته شده است. این جنگنده با فناوریهای نوین راداری، الکترونیکی و موتورهای قدرتمند، قادر به انجام ماموریتهای گوناگون هوایی و ضربتی است و یکی از ستونهای اصلی نیروی هوایی روسیه به شمار میآید. این جنگنده تکسرنشین، ۲موتوره با توانمندی پرواز با مانورپذیری بالا و تولید قدرت هر کدام از موتورها ۱۴۸ کیلو نیوتن است. سرعت آن تا ۲ هزار و ۴۵۰ کیلومتر در ساعت میرسد و بدون سوختگیری هوایی میتواند بیش از سه هزار کیلومتر پرواز کند.
این جنگنده توان اجرای مانورهای فوقالعاده با زاویه حمله بالا (پیشرو) به دلیل سامانه کنترل پرواز دیجیتال (fly-by-wire) پیشرفته را دارد و سیستمهای راداری و الکترونیک آن شامل رادار AESA، برد کشف تا ۴۰۰ کیلومتر (در هدف هوایی بزرگ)، قابلیت رهگیری همزمان بیش از ۳۰ هدف و درگیری با هشت هدف بهصورت همزمان، مقاوم در برابر اخلالهای الکترونیک میشود.
این جنگنده همچنین دارای سامانه جنگ الکترونیک پیشرفته است و توان ایجاد اخلال و دفاع فعال دارد. همچنین مجهز به سیستمهای ارتباطی و ناوبری مدرنی چون GPS، GLONASS و سامانههای ناوبری اینرسیایی است و قابلیت حمل بیش از هشت تن مهمات مثل موشکهای هوا به هوا (از جمله R-۷۷، R-۷۳)، موشکهای هوا به زمین و ضد رادار و بمبهای هوشمند و خوشهای را دارد.
سامانههای هدفگیری و هدایت این جنگنده دقیق و چندحسی، شامل رادار، جستوجوگر فروسرخ (IRST)، و هدایت لیزری است.
انتهای پیام/
نظر شما