به گزارش خبرنگار بینالملل ایسکانیوز، توافق جدید بین ارمنستان، آذربایجان و آمریکا موسوم به «مسیر ترامپ برای صلح» که قبلا به عنوان «کریدور زنگزور» شناخته میشد، اخیر با حضور الهام علیاف و نیکول پاشینیان در واشنگتن امضا شد، توسعه یک مسیر ترانزیتی استراتژیک با حق بهرهبرداری ۹۹ ساله برای آمریکا برنامهریزی شده که نگرانیهای ژئوپلیتیکی ایران را برانگیخته است. این مسیر که از خاک ارمنستان عبور میکند، ایران را از برخی مسیرهای ترانزیتی پیرامونی حذف کرده و امکان نفوذ غیرمستقیم ناتو به مرزهای شمالی کشور را فراهم میآورد. کارشناسان هشدار دادهاند که این توافق میتواند به تهدیدات جدی امنیتی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی برای ایران منجر شود.
بیشتر بخوانید:
امنیت ارمنستان با بازکردن پای ترامپ به قفقاز تامین نمیشود / عواقب ناخوشایند برانگیختن خشم بزرگان منطقه برای آذربایجان
در واکنش به این نگرانیها، سفر رسمی رئیسجمهور ایران به ایروان که هفته گذشته انجام شد، یک اقدام دیپلماتیک کلیدی بود. در این سفر، ۱۰ سند همکاری در حوزههای مختلف میان دو کشور امضا شد و طرف ارمنستان رسما تضمین کرد که ملاحظات امنیتی و منافع ایران در توافق جدید لحاظ شده و هیچ تغییر مرزی یا اقدام تهدیدآمیز علیه ایران رخ نخواهد داد. این دیپلماسی فعال، تلاش ایران برای حفظ خطوط قرمز خود در برابر تحولات پیچیده منطقهای را نشان میدهد و به نوعی تعادل میان همکاری منطقهای و بازدارندگی در برابر نفوذ خارجی را تامین میکند.
با وجود تضمینهای دولت ارمنستان، هم خود مردم این کشور و هم دولت و ملت ایران همچنان نسبت به این توافق چندان خوشبین نیستند. بسیاری از شهروندان ارمنی آن را دارای امتیازات یکطرفه برای آذربایجان و آمریکا میدانند و نگران هستند که کریدور زنگزور بیشتر موجب نقض حاکمیت و امنیت کشور شود. دکتر «رومن کاراپتیان» -استاد روابط بین الملل دانشگاه دولتی ارمنستان- در گفتگوی با ایسکانیوز به سوالاتی مورد توافق اخیر بین جمهوری ارمنستان با جمهوری آذربایجان در خصوص مسیر مواصلاتی جدید از خاک این کشور پاسخ داد.
رفتار باکو کاملا غیرقابل پیشبینی است
وی در خصوص منافع این توافق برای ارمنستان از دیدگاه نخبگان سیاسی و مردم این کشور گفت: نکته اول در خصوص توافق حاصل شده در واشنگتن این است که توافق مذکور هنوز یک سند اولیه محسوب میشود که تمایل طرفین برای دستیابی به صلح را بر اساس اصول ثبت کرده است.
از نظر این استاد ارمنی، ارمنستان تلاشهای زیادی برای برقراری صلح نهایی انجام میدهد، اما رفتار رسمی باکو اغلب بسیار متغیر و غیرقابل پیشبینی بوده و بنابراین نمیتوان به طور کامل اطمینان داشت که صلح در مدت زمان کوتاهی برقرار خواهد شد.
استاد دانشگاه دولتی ارمنستان تصریح کرد: میانجیگری انجام شده توسط ایالات متحده از مکانیسمهای بازدارنده خاصی صحبت میکند، اما این تصور وجود دارد که این ابتکار عمل نه از سوی رسمی واشنگتن، بلکه از سوی شخص رئیس جمهور ترامپ بوده و با هدف ارضای جاهطلبیهای شخصی او انجام شده است.
به گفته رومن کاراپتیان، قضاوت در مورد اثربخشی این سند یا دیدگاه ناشی از منافع ارمنستان با توجه به اطلاعات محدود در خصوص توافق اخیر بسیار دشوار است اما اگر به اظهارات مقامات رسمی ایروان اعتماد کنیم که به وضوح بر این واقعیت تاکید میکنند که جادهای که ایجاد میشود کاملاا تحت کنترل طرف ارمنی خواهد بود، این یک جنبه مثبت خوواهد بود.
استاد دانشگاه دولتی ارمنستان در ادامه افزود: با این حال، حضور سرویسهای کشورهای ثالث میتواند زمینهساز خطرات جدیدی در آینده باشد.
توافق بر سر کریدور پیش شرط علیاف برای گفتگو در سایر حوزهها
کاراپتیان با بیان اینکه جامعه ارمنستان در مورد این موضوع دیدگاههای متفاوتی دارند، گفت: برخی معتقدند که این توافق یکی از بهترین گزینههای تامین منافع ارمنستان است؛ زیرا آذربایجان، بدون توافق بر سر این کریدور، حاضر به صحبت نکردن در مورد چندین پیششرط که همیشه در گذشته مطرح بوده، نیست.
به گفته این استاد ارمنی، بخش دیگری از جامعه به ویژه مخالفان رادیکال، به مقامات فعلی و توافق حاصل شده اعتماد ندارند و مقامات را به عدم طرح مسائلی مانند مسئله بازگشت جمعیت ارمنی قره باغ کوهستانی یا حتی مسئله قره باغ کوهستانی متهم میکنند.
وی خاطر نشان کرد: اگر اظهارات همه طرفها را مبنا قرار دهیم، گزینه پیشنهادی با همه خطراتش، همچنان یکی از راههای دستیابی به صلح واقعی در حال حاضر است اما همانطور که اشاره کردم، من و بسیاری از همکارانم در مورد گامهای آذربایجان برای دستیابی به صلح تردید داریم و آن را بیشتر به عنوان وسیلهای برای کند کردن موقت یا راهی برای خلاص شدن از نفوذ روسیه میدانیم، اما امیدواریم که دولت ایروان نیز این خطرات را در نظر گرفته باشد.
استاد دانشگاه دولتی ارمنستان در پاسخ به سوالی در مورد ناخوشنودی روسیه و ایران در قبال توافق اخیر و تبعات بلنمدت آن در روابط آنها با ایروان اظهار کرد: اگر نیاز به کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه آذربایجانی در جاده ضرورتی باشد که حداقل در بخش اولیه باید توسط یک شخص ثالث بیطرف انجام شود، من ترجیح میدهم که این کار مثلا توسط سوئیس انجام شود و طبیعی است که واشنگتن سعی خواهد کرد این حضور را به یک حضور سیاسی تبدیل کند.
وی افزود: با این حال، طرف ارمنی در جریان دیدار با رئیس جمهور ایران با ارائه وضعیت فعلی، طرف ایرانی را متقاعد و مطمئن کرد که منافع ایران به طور کامل در نظر گرفته شده و این جاده به هیچ وجه نمیتواند مانع ارتباط ایران با شمال شود.
رومن کاراپتیان با بیان اینکه در هر صورت با در نظر گرفتن روابط ایران و آمریکا، طبیعی است که تهران همچنان از افزایش حضور آمریکا در مرز با ایران نگران باشد، در خصوص روسیه نیز تصریح کرد: فکر میکنم که در آخرین دیدار پوتین و ترامپ، این موضوع نیز میتوانست بین آنها مورد بحث قرار گیرد و روسیه هنوز از این موضوع دست نخواهد کشید.
تنهایی ارمنستان در برابر تجاوزات ترکیه و آذربایجان
وی افزود: با این حال، همسایگان ارمنستان باید این واقعیت را در نظر بگیرند که ارمنستان از سال ۲۰۲۰ تقریبا در برابر تهاجم نظامی و سیاسی و تجاوز مداوم آذربایجان و ترکیه تنها مانده که در طی آن روسیه خود را نه به عنوان متحد ارمنستان، بلکه به عنوان یک میانجی بیطرف بین ارمنستان و آذربایجان قرار داده است.
به اعتقاد این استاد روابط بین الملل ارمنی، تهران همیشه نگرش رادیکالتری نسبت به لفاظیهای تهاجمی آذربایجان نسبت به ارمنستان داشته اما باید در نظر داشت که قابلیتهای ایران نیز نامحدود نیست، به ویژه با توجه به تحولات خاورمیانه در سالهای اخیر، و به نفع ایران نیست که با آذربایجان درگیر شود.
کاراپتیان تصریح کرد: بنابراین، اگر به اطلاعاتی که در حال حاضر داریم و اظهارات رسمی ایروان در مورد این موضوع اعتماد کنیم، منافع ایران کاملا در نظر گرفته شده است. من همچنین معتقدم که هم ایران و هم روسیه در حال حاضر سیاست رسمی ایروان را در مورد از سرگیری چتر خارجی و امنیتی درک میکنند.
تلاش آذربایجان برای حذف روسیه از قفقاز
وی در خصوص احتمال طرح مسائل جدید از سوی الهام علیاف با هدف کسب امتیازات بیشتر گفت: از نظر من اطمینان بسیار کمی وجود دارد که رئیس جمهور آذربایجان از بسیاری از پیششرطهای خود عقبنشینی کند و به سمت صلح نهایی برود و فکر میکنم با توجه به روابط پرتنش فعلی با روسیه، آذربایجان در تلاش است تا مسکو را به طور کامل از فرآیندهای منطقهای بیرون کند.
وی افزود: باکو برای تحقق این هدف مجبور بود حداقل به طور موقت استراتژی فشار بر ارمنستان را تضعیف کند و وانمود کند که به سمت صلح میرود؛ این امر به او فرصتی داد تا به این واقعیت دست یابد که ارمنستان در مسیر انحلال گروه مینسک قرار گرفته است. علیاف همچنین از این واقعیت که رئیس جمهور آمریکا جاهطلبیهای شخصی دارد، استفاده کرد تا به جهانیان نشان دهد که او صلح را در همه جا گسترش میدهد.
به اعتقاد استاد دانشگاه دولتی ارمنستان، احتمال زیادی وجود دارد که این توافق که هنوز هیچ تعهدی را ایجاد نکرده برای مدت نامحدودی ناقص باقی بماند و پس از مدتی، وقتی گروه مینسک منحل شود و برخی تحرکات در جبهه اوکراین رخ دهد، آذربایجان دوباره به صحبت در مورد پیششرطها ادامه خواهد داد.
از نظر کاراپتیان، ایروان با در نظر گرفتن همه این خطرات عمل میکند و در حال خرید زمان است، یا حداقل سعی میکند از آن زمان به نفع خود استفاده کند؛ اگر اینطور نباشد و ایروان نتواند از این وضعیت برای کاهش موازنه در رقابت خود با آذربایجان یا ایجاد مکانیسمهای بازدارنده علیه رفتار تهاجمی آذربایجان استفاده کند، در آینده وقوع یک جنگ جدید اجتنابناپذیر خواهد بود.
حساسیت ایران و روسیه در قبال هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در قفقاز
رومن کاراپتیان در خصوص آینده قفقاز جنوبی در سایه توافق اخیر گفت: برای ارزیابی تحولات احتمالی در قفقاز جنوبی و تحلیل سناریو، در این مورد باید فرضیهای را مبنی بر اجرای توافقنامه امضا شده در نظر بگیریم، در غیر این صورت با تفسیر واقعیتهای دیگر روبرو خواهیم شد.
وی افزود: این توافقنامه به صورت مرحلهای اجرا خواهد شد، زیرا درگیری طولانی مدت بین ارمنستان و آذربایجان شکافهای جدی در جوامع هر دو کشور ایجاد کرده و بنابراین، در مرحله اولیه هنوز نمیتوان تصور کرد که مرزهای بین دو کشور پس از مدت کوتاهی باز شود. من فکر میکنم که در ابتدا این توافقنامه فقط از نظر بهرهبرداری از بزرگراه اجرا خواهد شد.
این استاد ارمنی در انتها تاکید کرد: این توافقنامه ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی را به طور قابل توجهی تغییر خواهد داد، اما این بدان معنا نیست که کاملا دگرگون خواهد شد. باید در نظر داشت که این منطقه در حوزه منافع استراتژیک روسیه و ایران قرار دارد و هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در اینجا برای آنها حساس است.
انتهای پیام/
نظر شما