در شرایط حساس کنونی و در سایه تحولات منطقه‌ای، اهمیت راهبردی پدافند غیرعامل به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین امنیت ملی بیش از پیش نمایان شده است.

تجاوزات رژیم صهیونیستی به زیرساخت‌های نظامی و غیرنظامی جبهه مقاومت در سوریه، لبنان، غزه و حتی تهدیدات سایبری و خرابکارانه علیه تأسیسات هسته‌ای و صنعتی ایران در گذشته و همچنین ترور و تجاوز اخیر رژیم صهیونیستی در خاک ایران، باری دیگر لزوم تقویت ساختارهای پدافند غیرعامل را به عنوان یک سپر هوشمند ملی آشکار کرده است.

پدافند غیرعامل به مجموعه‌ای از اقدامات و راهبردها اطلاق می‌شود که بدون بهره‌گیری از ابزارهای تهاجمی، در جهت کاهش آسیب‌پذیری، افزایش تاب‌آوری، استمرار خدمات حیاتی و حفظ جان و سرمایه‌های انسانی و اقتصادی کشور در برابر تهدیدات دشمن به کار گرفته می‌شود.

این اقدامات شامل طراحی مقاوم‌سازی‌شده زیرساخت‌ها، پراکندگی مراکز حساس، استتار و فریب، آموزش‌های تخصصی، تقویت سامانه‌های فرماندهی و به‌ویژه توسعه سامانه‌های سایبری و ارتباطی امن است.

یکی از نمودهای بارز تهدیدات ترکیبی دشمن، عملیات‌های مکرر و هدفمند رژیم صهیونیستی در حوزه‌های سایبری، نظامی، اطلاعاتی و اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت است که حمله سایبری به تأسیسات هسته‌ای نطنز در سال‌های اخیر که منجر به اختلال موقت در روند غنی‌سازی اورانیوم شد، یکی از نمونه‌های بارز عدم توجه کافی به لایه‌های امنیت سایبری در پدافند غیرعامل بود.

خرابکاری فیزیکی در برخی مراکز صنعتی و امنیتی همچون انفجار در مراکز تولید موشک یا آتش‌سوزی‌های مشکوک در صنایع پتروشیمی، نشانگر تلاش دشمن برای بهره‌گیری از نقاط ضعف زیرساختی است که می‌توان با اقدامات پدافند غیرعامل آن‌ها را به‌طور قابل توجهی کاهش داد.

ترور شهدای دانشمند و فرماندهان ارشد نیز ناشی از خلأهایی در حوزه حفاظت فیزیکی، اطلاعاتی و امنیت نرم بود که می‌توانست با نهادینه‌سازی پدافند غیرعامل در حوزه شخصیت‌های راهبردی به شکل قابل توجهی خنثی شود.

حملات موشکی و پهپادی رژیم صهیونیستی به مراکز مقاومت در لبنان و سوریه نیز بار دیگر اهمیت پراکندگی، استتار، سامانه‌های هشدار سریع و کاهش تجمع منابع حیاتی را یادآور می‌شود؛ اموری که همگی در چارچوب پدافند غیرعامل قابل طراحی و اجرا هستند.

آنچه روشن است اینکه در مواجهه با دشمنی که از ابزارهای مختلف جنگ شناختی، نفوذ سایبری، عملیات ویژه و جنگ اقتصادی بهره می‌برد، داشتن توان بازدارندگی صرفاً در بعد نظامی کفایت نمی‌کند.

دشمن در تلاش است با ابزارهای غیرمستقیم و به ظاهر نرم اما بسیار مخرب، بنیان‌های حیاتی کشور را تضعیف کند، از این‌رو، پدافند غیرعامل نه یک گزینه، بلکه یک ضرورت تمدنی و راهبردی است.

نگاه صرفاً تکنیکی به پدافند غیرعامل بدون پیوند آن با راهبردهای کلان کشور، سیاست‌های دفاعی و فرهنگ عمومی نمی‌تواند کارساز باشد.

آنچه نیازمند آن هستیم، ایجاد یک منظومه منسجم پدافندی در سطح ملی است که از طراحی شهرها و تأسیسات گرفته تا مدیریت افکار عمومی و جنگ روایت‌ها را دربر گیرد.

پدافند غیرعامل، اگرچه نیازمند برنامه‌ریزی کلان از سوی دولت و نهادهای حاکمیتی است، اما بدون مشارکت مردمی و ارتقاء سطح آگاهی عمومی، عملاً ناکارآمد خواهد بود.

از آموزش‌های همگانی درباره رفتار در شرایط بحران و تهدید تا شکل‌گیری نظام‌های محلی و خودجوش برای پایش تهدیدات، همگی از لوازم یک پدافند غیرعامل موفق هستند.

در این راستا، رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، نهادهای فرهنگی و آموزشی باید به شکل یکپارچه در جهت تولید گفتمان مقاوم‌سازی ملی و نهادینه‌سازی مفاهیم پدافند غیرعامل در زندگی روزمره تلاش کنند.

در شرایطی که دشمنان ملت ایران در پی استفاده از نقاط ضعف و حفره‌های امنیتی برای ضربه‌زدن به استقلال، آرامش و اقتدار کشور هستند، پدافند غیرعامل باید به یک اولویت ملی و فوق‌حزبی تبدیل شود که تنها از طریق نهادینه‌سازی آن در کلیه سطوح تصمیم‌گیری، طراحی شهری، فناوری، فرهنگ عمومی و آموزش می‌توان امیدوار بود که تهدیدات پیچیده آینده با کمترین هزینه و بیشترین کارایی مدیریت شوند.

پدافند غیرعامل، نه صرفاً یک ابزار دفاعی، بلکه بخشی از هویت ملی مقاوم، هوشمند و آینده‌نگر ایران اسلامی است.

* فعال رسانه‌ای