به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی هر ساله بر اساس شاخص‌های از پیش تعیین شده توسط پایگاه‌های مختلف ارزیابی می‌شوند و در نهایت لیست برترین آن‌ها توسط سایت موسسات ارزیابی منتشر خواهد شد. به عنوان مثال ارزیابی دانشگاه‌های جهان در نظام ارزیابی کیواس بر اساس شهرت دانشگاه، ارزیابی کارفرمایان، نسبت عضو هیئت علمی به ازای هر دانشجو، استناد به ازای هر عضو هیئت علمی، دانشجویان و کارکنان بین‌المللی دانشگاه‌های جهان است. از جمله شاخص‌های ارزیابی نظام رتبه‌بندی تایمز نیز می‌توان به آموزش، پژوهش، استنادات، چشم‌انداز بین‌المللی و درآمد صنعت اشاره کرد.
با بررسی شاخص‌های نظام‌های رتبه‌بندی فوق و سایر پایگاه‌های رتبه‌بندی، در می‌یابیم این شاخص‌ها در حوزه کمی خلاصه شده‌اند و خبری از شاخص‌های کیفی برای ارزیابی دانشگاه‌ها نیست. این موضوع تنها در حوزه رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان مشاهده نمی‌شود؛ بلکه در رتبه بندی ملی «یونی‌رنک» نیز محور سنجش، فعالیت دانشگاه‌ها در مرزهای دانش و توسعه علمی و فناوری، در سطح ملی از این جهت که برای توسعه علم و پژوهش و رفع نیازهای ملی، دانشگاه‌های منطقه‌ای از این جهت که رفع نیازهای منطقه‌ای و حل و مشکلات ملی و مراکز دانشگاه‌های محلی از این جهت که در رفع نیازهای محلی و اولویت‌بخشی به نیازهای محلی فعالیت دارند، در نظر گرفته شده و خبری از سنجش دانشگاه‌ها بر اساس شاخص‌های کیفی مانند حوزه فرهنگی نیست.
جداسازی دانشگاه‌های فعال و غیر فعال در حوزه فرهنگ
زمزمه ضرورت صدور کارنامه فرهنگی و رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها تقریبا اواسط سال ۸۹ توسط معاون اسبق فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مطرح شد و پس از آن رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها حداقل ۲ بار به صورت آزمایشی در چند دانشگاه و به صورت محدود انجام شد؛ اما شنیده‌ها حاکی از آن است که اجرای این طرح پس از مدتی کمرنگ شد.
سرانجام اویل مهر ۱۴۰۰، منصور کبگانیان دبیر ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور مجددا بحث رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها را به میان آورد و در مصاحبه‌ای مطرح کرد: «تخصیص ردیف بودجه در دانشگاه‌ها باید متناسب با فعالیت فرهنگی باشد. ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور برای تخصیص عادلانه بودجه فرهنگی به دانشگاه‌ها، به دنبال این است که چند شاخص مناسب را به وزارت علوم پیشنهاد دهد تا دانشگاه‌ها براساس فعالیت‌های فرهنگی رتبه‌بندی شوند. در حال حاضر دانشگاه‌هایی در کشور هستند که درصد و میزان فعالیت فرهنگی بسیار پایینی دارند؛ قطعا چنین دانشگاه‌هایی بودجه فرهنگی کمتری نیاز دارند و اینکه به تمامی دانشگاه‌ها بودجه فرهنگی مساوی بدهیم، به هیچ‌وجه عادلانه نیست. اگر بتوانیم میزان بودجه فرهنگی را با میزان فعالیت فرهنگی هر دانشگاه همسان سازی کنیم، قطعا اتفاقات بهتری خواهد افتاد.»
محمد علی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم ۱۰ اسفند ۱۴۰۰ در پیامی عنوان کرد که «بخش مهمی از شاخص‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها به شاخص‌های فرهنگی اختصاص خواهد یافت. بنابراین روسای دانشگاه باید ضمن برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری هوشمندانه در عرصه فرهنگ، فرصت‌های لازم را برای کسب مقام درخور شان و پیشتازی دانشگاه خود در فصل فرهنگی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها فراهم کنند.»
آغاز رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها از سال تحصیلی جدید
طبیعتاً بین دانشگاه‌های فعال و غیر فعال در حوزه فرهنگ تفاوت زیادی وجود دارد. همچنین اجرای سیاست‌های کلی و جزئی با محوریت فرهنگ در دانشگاه‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. به این معنا که اگر دانشگاهی فعالیت کم دارد نباید با دانشگاهی که فعال است؛ جایگاه مساوی داشته باشد یا مزایا یا بودجه یکسانی دریافت کند. در چنین شرایطی ارزیابی وضعیت فرهنگی دانشگاه‌ها و اجرای رتبه‌بندی ضروری به نظر می‌رسد.
معاون فرهنگی وزیر علوم نیز بر این باور است که تا کنون نظام یا ارزیابی درستی از وضعیت فرهنگی دانشگاه‌های کشور وجود نداشته؛ کلانتری در این‌باره به ایسکانیوز گفت: مسئولان وزارت علوم در دولت سابق تلاش کردند تا نظام رتبه‌بندی را تدوین کنند؛ اما متاسفانه بخش فرهنگی آن ایرادهای بسیاری داشت. بنابراین ما در معاونت فرهنگی تلاش کردیم تا با بسط و بازنویسی این نظام رتبه‌بندی، شاخص‌های فرهنگی را نیز برای رتبه بندی دانشگاه‌ها لحاظ کنیم. در این راستا دولت هم در سند تحول، نوآوری فرهنگی را از وزارت علوم خواسته است. در نهایت این شاخص‌ها احصا شده و تنها تصویب و ابلاغ آن باقی مانده است.
سرانجام پس از رایزنی و هم اندیشی بین شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دبیرخانه ستاد راهبری اجرای نقشه جامع کشور، عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۲۱ شهریورماه ۱۴۰۱ از اجرای نظام رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه از نیمسال اول تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲ خبر داد و گفت: «پیش از این رتبه بندی دانشگاه‌ها بر اساس شاخص‌های پژوهشی و آموزشی بود که شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی نیز به کلیت ارزیابی دانشگاه‌ها اضافه شد و از این پس شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی هم در ارزیابی دانشگاه‌ها لحاظ خواهد شد و با ابلاغ این شاخص‌ها توسط وزارت علوم دانشگاه مکلف به اجرای خواهند بود.»
قرار است شاخص‌های ارزیابی عملکرد دانشگاه‌ها در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی استخراج شود تا مبتنی بر آن بتوان سامانه‌ای را تهیه کرد؛ تا وزارت علوم نیز بتواند بر عملکرد دانشگاه‌ها نظارت داشته باشد. لازم به ذکر است این سامانه کار مشترک بین معاونت فرهنگی و اجتماعی، مرکز نظارت و ارزیابی و مرکز ای تی وزارت علوم است و طراحی آن حدود چند ماه زمان خواهد برد.
کارنامه فرهنگی لازمه رتبه بندی فرهنگی دانشگاه‌ها
در این میان برخی از کارشناسان فرهنگی یا آموزشی جامعه دانشگاهی نیز به مغفول بودن ارزیابی دانشگاه‌ها بر اساس شاخص فرهنگ انتقاداتی داشتند. به عنوان مثال مرتضوی مهر استاد دانشگاه رازی کرمانشاه می‌گوید: «چالش‌های فرهنگی دانشگاه از مشکلات علمی و دانشجویی جدا نیست؛ اما این موضوعات یا فعالیت‌ها در این حوزه هیچ‌گاه باعث ارتقا دانشگاه‌ها در نظام رتبه‌بندی نشده است.»
از طرفی دیگر غلامرضا خواجه سروی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی صدور کارنامه فرهنگی در دانشگاه‌ها را لازمه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها می‌داند و می‌گوید: پس از صدور کارنامه فرهنگی، سپس بر اساس آن رتبه‌بندی فرهنگی این نهاد علمی نیز تعیین شود.
عیسی علیزاده معاون فرهنگی سابق جهاد دانشگاهی درباره خصوصیات رتبه بندی فرهنگی دانشگاه‌ها می‌گوید: «رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها نباید محصول‌محور باشد؛ بلکه باید به صورت فرآیندمحور پیش رود، چون نمی‌توان به طور قطع ادعا کرد که یک موفقیت محصول و اقدام فرهنگی، ثمره دانشگاه است.»
به اعتقاد وی، امکان اجرای رتبه بندی فرهنگی دانشگاه‌ها وجود ندارد، در نتیجه بیان می‌کنم که این رتبه بندی هیچ ارزش افزوده‌ای برای دانشگاه‌ها نخواهد داشت. حال اگر این رتبه‌بندی اجرا شود، باید تسهیلاتی برای دانشجویان یا فارغ‌التحصیلان یک دانشگاه با رتبه بالا در نظر گرفته شود. مثلا امتیازی به دانشجویان برای ادامه تحصیل در مقطع بالاتر در نظر گرفته شود.
رتبه‌بندی فرهنگی دانشگاه‌ها پس از چندین سال به مرحله اجرایی شدن نزدیک می‌شود؛ امید است مسئولان تمهیداتی برای تخصیص سرانه فرهنگی به دانشگاه‌های برتر و برای حمایت از دانشجویان برگزیده در این نظام رتبه‌بندی در نظر گرفته باشند و تخصیص بودجه به فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها نیز بر اساس این طرح عادلانه‌تر شود.
انتهای پیام/
نظر شما