به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، محمد علی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در هفتمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی که امروز ۲۲ آبان ماه در فرهنگستان علوم برگزار شد، گفت: کشورهای غربی تلاش می‌کنند، نخبگان خود را سمت حوزه علوم انسانی هدایت کنند. در حال حاضر استعدادهای برتر کشور تمایلی برای تصحیح در رشته‌های علوم انسانی ندارند.
زلفی‌گل افزود: بزرگترین سرمایه هر کشور آرمان‌ها و فرهنگ هر کشور است. از سوی دیگر رشته‌های علوم انسانی، فکر و فرهنگ را شکل می‌دهد. بنابراین اهمیت این حوزه و توزیع متقارن نخبگان در این رشته‌ها بر کسی پوشیده نیست.
بیشتر بخوانید:
سرمایه‌گذاری در حوزه علوم انسانی در حد صفر است/ مغفول ماندن فرآیندهای پیراپژوهشی در علوم انسانی
وزیر علوم تصریح کرد: اگر می‌خواهیم افکار جامعه را متحول کنیم و پرورش دهیم، باید به رشته‌های علوم انسانی توجه بیشتری داشته باشیم.
زلفی‌گل گفت: حوزه علوم انسانی اسلامی باید سر مشق نویس باشد ولی در حال حاضر مشق نویس کشورهای غربی شده است. ایران و انقلاب اسلامی باید مرکز پرورش علوم انسانی باشد. بنابراین وزارت علوم برای افزایش همکاری بین دانشگاه‌ها و حوزه تلاش می‌کند.
زلفی گل گفت: برون دادهای پژوهش‌ها و مقالات حوزه علوم انسانی باید مورد توجه پژوهشگاه‌ها قرار گیرد؛ چراکه این داده‌ها به ما کمک کرده تا سیاست‌گذاری مناسبی داشته باشیم.
وزیر علوم با بیان اینکه رشته‌های علوم انسانی فرهنگ ساز هستند، ادامه داد: این حوزه به افزایش سرمایه اجتماعی کشورمان منجر می‌شود و فرهنگ اسلامی جامعه را ارتقا می‌دهد.
وی افزود: بنده از متولی کنگره علوم انسانی _ اسلامی تقاضا دارم تا از سال آینده در اهدافی مانند نظام انگیزش و سنجش برون دادهای علمی در نظر بگیرند؛ چرا که قوانین و مقررات، فرهنگ ایجاد می‌کنند و فرهنگ نیز حوزه علوم انسانی را هدایت می‌کند.
زلفی گل گفت: اگر به دنبال جامعه الهی بر مبنای کنترل درونی و انسانی هستیم، باید به رشته‌های علوم انسانی _اسلامی توجه ویژه داشته باشیم.
وزیر علوم اذعان کرد: مقطع تحصیلی دکتری در دانشگاه‌ها تا قبل از انقلاب اسلامی وجود نداشت، انقلاب جسارت ارتقای تدریس و علم را به جامعه دانشگاهی داد. در نتیجه اکنون نیز باید با تکیه بر همین جسارت و انگیزه باید حوزه علوم انسانی را ارتقا دهیم.
وی افزود: دانشمندان علوم انسانی باید با ارائه راهکار و پژوهش‌های علمی به حل مشکلات کشور مشغول شوند و به مسئولان برای سیاست گذاری و به مردم برای فرهنگ سازی کمک کنند.
زلفی گل بیان کرد: اهمیت رشته‌های علوم انسانی باید برای دانشجویان و دانش آموزان تشریح شود تا آنان به تحصیل در این حوزه علاقمند شوند.
شریفی: واحد درسی درباره انسان شناسی در دانشگاه‌های کشور وجود ندارد
حجت الاسلام احمد حسین شریفی دبیر علمی کنگره علوم انسانی اسلامی در ادامه این نشست بیان کرد: برخی از اندیشمندان و دغدعنه مندان حوزه انسانی - اسلامی در ایران این حوزه را مبتذل سخن، مرده و تعطیل معرفی می‌کنند. البته بنده هم اعتقاد به مرگ علوم انسانی دارم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر حوزه علوم انسانی برای حل مشکلات کشور راهگشا نیست، گفت: ما باید با ادبیات آکادمیک هدف‌ها و مکتب فکری انقلاب را به جهانیان نشان دهیم. انقلاب اسلامی یک انقلاب تحول گرا در علم و به ویژه علوم انسانی است. بنابراین ما وظیفه داریم دغدغه‌های بشردوستانه انقلاب را توسط علوم انسانی به کشورهای جهان صادر کنیم.
رئیس دانشگاه قم ادامه داد: نوع نگاه نادرست به انسان‌ها و حقوق بشر باعث بروز مشکلات حوزه علوم انسانی می‌شود. مثلا علمی که در خدمت سود گرایی و لذت گرایی باشد، با علمی که در خدمت تعالی و رشد انسانی است، تفاوت عمده دارد.
وی گفت: در حال حاضر رشته تحصیلی یا واحد درسی درباره انسان شناسی در دانشگاه‌های کشور وجود ندارد. این خلا منشا بروز مشکلاتی در این حوزه است. دوره‌های گذشته کنگره علوم انسانی خروجی بسیار مطلوبی داشته است، علی رغم اینکه این کنگره به هیچ نهادی وابسته نیست.
دبیر هفتمین کنگره علوم انسانی اسلامی گفت: این کنگره با صرف کمترین هزینه، بهترین خروجی را داشته است. مثلا حدود ۷ هزار مقاله تا کنون در این کنگره منتشر شده است.
وی تصریح کرد: همچنین حدود ۳ هزار محقق و اندیشمند از کشورهای مختلف مانند اندونزی، مالزی و افغانستان با این کنگره همکاری و رایزنی دارند.
حجت الاسلام شریفی اضافه کرد: کمیسیون‌های تخصصی هفتمین دوره کنگره علوم انسانی به مدت ۱۰ روز در برخی دانشگاه‌ها مانند علامه طباطبایی، شهید بهشتی و امام حسین برگزار خواهد شد.
رئیس دانشگاه قم گفت: ۳۳۵ مقاله توسط داوران کنگره تایید شده‌اند که از بین این مقالات، حدود ۱۰۰ آثار مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
وی اظهار کرد: تحول در حوزه علوم انسانی در وزارت علوم. تحقیقات و فناوری آغاز شده و ما آمادگی لازم برای همکاری با وزارتخانه را داریم.
حجت الاسلام شریفی خاطرنشان کرد: علم باید در راستای پیشرفت انسان و بشریت باشد. بنابراین فکر می‌کنم ما در رشته‌های علوم انسانی و مطالعات انسان شناسی خلا داریم. حوزه علوم انسانی باعث هدایت و راهنمایی انسان شود. انسانی که مخلوق خدا بوده و جاودانه است و باید مورد مطالعه ما قرار گیرد.
حداد عادل : در تغییر مبانی رشته‌های علوم انسانی _اسلامی از غرب به اسلام ضعیف عمل کرده‌ایم
حداد عادل رئیس شورای تحول و ارتقا علوم انسانی در ادامه این برنامه بیان کرد: به عقیده بنده باید در رشته‌های علوم انسانی سرمایه گذاری شود. این سرمایه گذاری هم باید توسط فرهنگستان علوم صورت گیرد.
وی عنوان کرد: اگر تصور کنیم با برگزاری همایش و کنگره، وضعیت علوم انسانی بهتر می‌شود، سخت در اشتباه هستیم. تفکر مد نظر انقلاب اسلامی با برگزاری همایش شکل نخواهد گرفت. اگر بخواهیم مبانی اسلامی به عنوان نیروی محرک پیشرفت در جوامع بشری ظاهر شود، باید در حوزه علوم انسانی و فرهنگ تحول ایجاد شده و تمدن اسلامی ایجاد شود.
رئیس شورای تحول و ارتقا علوم انسانی مطرح کرد: در حال حاضر تمدن اسلامی وجود ندارد. بی‌تفاوتی کشورهای اسلامی به کشتار زنان و کودکان در غزه نیز یکی از دلیل‌های آن است.
وی عنوان کرد: تمدن غربی اکنون در جهان، تمام تمدن‌ها را تحت تسلط خود گرفته است. رسیدن به تمدن نوین اسلامی یعنی خروج از سلطه تمدن غربی؛ این نیز فقط و فقط با رشته‌های علوم انسانی میسر است.
عادل اضافه کرد: ما در تغییر مبانی رشته‌های علوم انسانی _اسلامی از غرب به اسلام ضعیف عمل کرده‌ایم.
این مسئول گفت: ما نمی‌توانیم بر اساس فعالیت یک شورا یا تشکیل یک دبیرخانه در رشته علوم انسانی تحول آفرین باشیم. برخی افراد در دانشگاه‌ها اعتقادی به تغییر مبانی در این حوزه ندارند.
عادل ادامه داد: وزارت علوم در سال‌های گذشته برای کمک به شورای تحول در حوزه علوم انسانی انگیزه نداشت و نمی‌خواست با شورای عالی انقلاب فرهنگی به چالش برخورد کند. البته این مشکل در وزارت علوم فعلی برطرف شده است.
نقش دین در شکل گیری روح علوم انسانی و اجتماعی
حجت الاسلام رضا غلامی رئیس مجمع عالی علوم انسانی اسلامی در ادامه این نشست درباره نسبت متقابل علوم انسانی اسلامی و جامعه دینی عنوان کرد: ما می‌توانیم درباره مناسبات دین و جامعه سخن فراوان بگویم. دین به مثابه یک امر جهان شمول، در همه گروه‌های اجتماعی یافت می‌شود.
وی با اشاره به اینکه دین به عنوان محور اصلی جوامع بشری عامل مهم و کلیدی اجتماعی شدن است، افزود: دین به افراد مجموعه ای از باورها و ارزش های مشترک می‌دهد و به آنها کمک می کند یاد بگیرند که چگونه اعضای خوب، نیک‌ورز موثری در جامعه باشند. باورها و اعمال مذهبی اغلب بدون تحمیل از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند و می توانند طرز تفکر و رفتار مردم را در ساحت ها گوناگون شکل دهند.
وی تصریح کرد: دین و جامعه، دارای یک تعامل و هم افزایی پویا هستند که فرهنگ ها، ارزش ها و قواعد زندگی فردی و مدنی را شکل می دهد. همانطور که اشاره شد، ادیان نظام های اعتقادی هستند که انسان و جامعه را به جهان معنویت مرتبط می کنند. به عنوان ساختارهای توامان ذهنی و عینی، آنها بر نحوه درک و مواجهه ما از دنیای اطراف و ارزش هایی که می پذیریم یا رد می کنیم تأثیر می گذارند. با این اوصاف، دین با ارائه چارچوب های اخلاقی، شکل دادن به هویت ها و تقویت هنجارهای اجتماعی بر جامعه تأثیر می‌گذارد.
رئیس مجمع عالی علوم انسانی اسلامی درباره مزایای دین گفت: دین از معنا بخشیدن به زندگی و ساماندهی به نظام اعتقادی تا تقویت وحدت و ثبات اجتماعی و نقش آفرینی به عنوان عامل مدیریت اجتماعی و قرار دادن انسان در مسیر سعادت و خوشبختی در جوامع انسانی حضور پررنگی دارد. امروز نقش حیاتی دین در سازماندهی جوامع کمتر محل شک و تردید قرار داد. تقریبا روشن است که دین چارچوبی برای تعامل و انسجام اجتماعی فراهم می کند، حتی اغلب بر ساختار خانواده ها، جوامع و حتی کل تمدن ها تأثیر می گذارد.
وی ادامه داد: حتی قابل اثبات است که مناسک دینی نیز که بعضا به منزله قشر و پوسته دین به آنها نگاه می‌شود، اثرات مثبتی مانند سلامت جسمی، روانی و تحرک اجتماعی دارد. به دلیل کارکردهای وسیع دین است که تحقیق آگاهانه و مستدل در سنت‌ها، متون، آیین‌ها و اعمال مذهبی جزء ضروری زندگی مدنی، هم در سطح فردی و هم در سطح اجتماعی است. از طرف دیگر، دین همواره نقش مهمی در شکل‌دهی تجربیات اجتماعی انسان و تفسیرها از واقعیت در طول زمان داشته است. مطالعه دین از بسیاری از مرزهای رشته ای در علوم انسانی عبور می کند، همانطور که در ادبیات، تاریخ، هنر، جامعه شناسی، روان شناسی، علوم سیاسی، فلسفه، حقوق و غیره گنجانده شده است.
غلامی با اشاره به نقش بی بدیل دین در زندگی گفت: دین چارچوب هایی را برای زندگی فراهم می کند که رفتار انسان را با ارائه طرحی برای درک سؤالات عمیقی که علم و عقل در پاسخ به آنها ناتوان هستند و ارائه شبکه های معنایی بزرگ و سرنوشت‌ساز شکل می دهد. در چنین شرایطی، روشن است که نقش دین در شکل گیری روح علوم انسانی و اجتماعی، چیزی نیست که درک آن چندان دشوار باشد.
وی با بیان اینکه نقش جامعه در دین را نمی توان نادیده گرفت، گفت: جدای از آنکه جوامعی که رشد توامان عقلی و عاطفی بیشتری دارند می توانند اقبال بیشتری به دین داشته باشند، واقعیت این است که هر میزان جامعه در نظر و عمل دیندار تر شود، ظرفیت های دین در اعتلای اجتماعی، بیشتر شکوفا می‌شود و جلوه‌های تازه‌تری از قدرت دین در ساماندهی و ارتقا اجتماعی بروز و ظهور می‌یابد.
وی اضافه کرد: جریان یافتن دین در جامعه می تواند به ورود انواع آلودگی‌ها، ناخالصی‌ها، خرافات و موهومات به دین نیز منجر شود. البته مواجهه علماء با دین که آنها نیز بخشی از جامعه قلمداد می‌شوند نه بخشی از دین، در جای خود اهمیت و تاثیرات منحصر به فردی دارد. اینکه جامعه، دین را به خرافه و موهومات تبدیل کند و یا دائما در تلاش برای مقاومت در برابر آلودگی ها و خالص سازی دین باشد، می تواند سرنوشت رابطه دین و جامعه را تغییر دهد.
غلامی هدف دیدگاه‌های جامعه‌شناختی درباره دین را درک کارکردهایی عنوان کرد که دین انجام می‌دهد و گفت: این دیدگاه های جامعه شناختی تاثیرات مثبتی و منفی‌ای است که جامعه و معادلات غیر دینی حاکم بر آن می تواند بر دین داشته باشد.
وی افزود: در این میان، ابزارها و روش‌های جامعه‌شناختی، مانند نظرسنجی، نگرش‌سنجی، مصاحبه و تحلیل داده‌های تاریخی را می‌توان برای مطالعه دین در یک فرهنگ به کار برد تا به ما کمک کند نقش دین در زندگی مردم و نحوه تاثیرگذاری آن بر جامعه را بهتر درک کنیم هر چند روشن است که هیچیک از این ابزارها و روش‌ها خارج از اتمسفر تجربه دینی چندان که باید موفق عمل نمی‌کنند.
وی یادآور شد: واقعیت این است که دین و جامعه دارای یک رابطه پیچیده و چند وجهی هستند که در طول تاریخ، تمدن ها، فرهنگ ها و زندگی فردی را شکل داده است. دین یک پدیده اجتماعی است که به طرق مختلف تحت تأثیر اعضای جوامع نیز قرار می گیرد. جامعه ای که اکثریت اعضای آن را دینداران تشکیل نداده باشند و یا دینداری آنها تابع اندیشه اسلام اجتماعی نباشد، به طور طبیعی نه فقط گرایشی به علوم انسانی اسلامی نخواهد داشت بلکه کنش های فردی و اجتماعی آنان سرجمع به تولد و شکوفایی این علوم منجر نخواهد شد.
غلامی با اشاره به اینکه در علوم انسانی، تمرکز بر روی توصیف، تبیین و پیش‌بینی تلقی می‌شود، گفت: با آنکه علوم انسانی ماهیت و ساخت علمی و ساینتیفیک خود را حفظ می کند، اما هر علمی بر اساس پیش فرض‌های فکری- فلسفی حاکم که حتما بخشی از آن از عقلانیت اسلامی متاثر است.
رئیس مجمع عالی علوم انسانی اسلامی اضافه کرد: عقلانیت عملی و تجویزاتی که این عقلانیت به مثابه یک امر پسینی، با اتکاء به نتایج علوم انسانی اسلامی خواهد داشت از اهمیت فراوانی برخوردار است. این عقلانیت، هر چند ماهیت و ساخت علمی و ساینتیفیک ندارد اما در یک هماهنگی ویژه با علوم انسانی اسلامی، تبلور بخش نظم اسلامی است.
وی تصریح کرد: چنانچه جامعه دینی، تنها جنبه هویتی برای جامعه مسلمانان داشته باشد، طبیعی است که علوم انسانی اسلامی به عنوان یک دانش متاثر از پیش فرض‌های فلسفی و عقلی-دینی، مجالی برای تولد و شکوفایی پیدا نمی کند. این در حالی است که فکر، فرهنگ و اندیشه غربی مدرن نیروی طبیعی مقاومت در برابر شکل‌گیری جامعه دینی است و چنانچه در جامعه‌ای از هر طریقی رواج یابد، یا جامعه دینی در اتمسفر جهانی شدن با محوریت فکر و فرهنگ غربی هضم شود، فرصت شکل‌گیری علوم انسانی اسلامی به صورت مضاعف کاهش می‌یابد.
وی با اشاره به اینکه علوم انسانی اسلامی به ویژه در مقام عینیت، حاصل یک پروسه طبیعی در جامعه دینی است، گفت: تا وقتی چنین جامعه دینی با شاخص های مطلوب وجود نداشته باشد نمی‌توان انتظار داشت علوم انسانی اسلامی بروز و ظهور پیدا کند. موضوع بسیار مهم، تلاش های گسترده مسلمانان برای تقویت ایمان و به تبع آن، سبک زندگی اسلامی در مسیر تقرّب به جامعه مطلوب اسلامی است.
غلامی اضافه کرد: این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که علوم انسانی اسلامی برای جوامع غیر دینی یا جوامع دینی‌ای که به اندیشه اسلام اجتماعی تمایلی نشان نمی دهند در جزئیات کارایی چندانی ندارد و لزوما توفیق‌مند نیست.
غلامی خاطرنشان کرد: نمی توان انکار کرد که شکل گیری تئوریک و نیمه عینی سطحی از علوم انسانیِ اسلامی در مسیر آفرینش و تکامل جامعه دینی و رسیدن جامعه به شاخص های مطلوب ضروری است و تا زمانیکه علمی کارآمد به مدد مسلمانان در مسیر جامعه‌پردازی نیاید، تلاش در جهت رسیدن به جامعه اسلامی مطلوب مقرون به نتیجه نیست. در چنین شرایطی، نباید وجود علم دینی را مشروط به وجود جامعه دینی آن هم از نوع مطلوب آن کرد.
انتهای پیام/
نظر شما