به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، شهرستان رزن در شمال استان همدان با جمعیتی حدود ۷۰ هزار نفر که نیمی از آن در مناطق روستایی ساکن هستند با چالشهای جدی در دسترسی به خدمات درمانی مواجه است. گزارشهای محلی و اظهارات ساکنان روستاهای این شهرستان نشان میدهد کمبود مراکز درمانی مجهز فاصله زیاد تا بیمارستانهای شهری و ناکافی بودن خدمات پزشکی تخصصی مشکلات اصلی هستند. این وضعیت نهتنها سلامت جسمی و روانی روستاییان را تهدید میکند بلکه بر کیفیت زندگی و توسعه اجتماعی منطقه تأثیر منفی گذاشته است.
دادههای شبکه بهداشت و درمان رزن نشان میدهد این شهرستان تنها یک بیمارستان عمومی با ۶۴ تخت در شهر رزن دارد که برای کل جمعیت کافی نیست. روستاهای دورافتاده مانند قایش و بابان با فاصله بیش از ۴۰ کیلومتر از این بیمارستان به سختی به خدمات تخصصی دسترسی دارند. طبق آمار سال ۱۴۰۳ تنها ۴ مرکز جامع سلامت روستایی در رزن فعال هستند که هر کدام به طور متوسط ۱۰ هزار نفر را پوشش میدهند. این مراکز اغلب فاقد پزشک متخصص و تجهیزات پیشرفته مانند دستگاههای تصویربرداری هستند. یک بهورز در مرکز جامع سلامت قایش اظهار داشت که برای خدمات سادهای مانند سونوگرافی یا آزمایشهای تخصصی بیماران باید به همدان مراجعه کنند که هزینه سفر و اقامت برای بسیاری از روستاییان سنگین است. در مقایسه شهر همدان با ۱۲ بیمارستان و ۲۰ مرکز تخصصی سرانه دسترسی به خدمات درمانی ۳ برابر رزن است.
این محدودیتها پیامدهای گستردهای به دنبال داشته است. از منظر اجتماعی نبود خدمات درمانی کافی اعتماد روستاییان به نظام سلامت را کاهش داده است. یک شهروند روستایی در گفتوگویی بیان کرد که تأخیر در تشخیص و درمان بیماریها به دلیل نبود امکانات محلی باعث تشدید بیماریهای مزمن مانند دیابت شده است. آمار اداره بهداشت رزن نشان میدهد ۱۵ درصد بیماران دیابتی در روستاهای این شهرستان به دلیل عدم دسترسی به موقع به پزشک متخصص با عوارض جدی مانند قطع عضو مواجه شدهاند. از منظر اقتصادی هزینههای بالای سفر به همدان و از دست دادن روزهای کاری برای روستاییان که اغلب به کشاورزی وابستهاند فشار مالی مضاعفی ایجاد کرده است. از منظر روانی نیز اضطراب ناشی از عدم دسترسی به خدمات درمانی بهویژه برای مادران باردار و سالمندان افزایش یافته است. گزارش سال ۱۴۰۳ دانشگاه علوم پزشکی همدان نشان میدهد ۲۰ درصد مادران باردار در روستاهای رزن به دلیل نبود امکانات زایمان ایمن به بیمارستانهای همدان ارجاع میشوند که خطراتی برای مادر و نوزاد به همراه دارد.
اهمیت این موضوع در بستر اجتماعی و اقتصادی رزن حیاتی است. روستاییان به عنوان نیروی اصلی تولید کشاورزی منطقه نقش کلیدی در اقتصاد محلی دارند اما نبود خدمات درمانی کافی بهرهوری آنها را کاهش میدهد. مقایسه با شهرستان ملایر که با توسعه مراکز جامع سلامت روستایی نرخ ارجاع بیماران به شهر را ۳۰ درصد کاهش داده نشاندهنده عقبماندگی رزن در این زمینه است. این وضعیت نهتنها سلامت جامعه را به خطر میاندازد بلکه میتواند به مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگتر منجر شود که تعادل جمعیتی منطقه را بر هم میزند. رفع این چالش برای حفظ پایداری اجتماعی و اقتصادی رزن ضروری است.
مشکلات دسترسی به خدمات درمانی در روستاهای رزن ریشه در مسائل ساختاری و مدیریتی متعددی دارد که فراتر از کمبود بودجه است. ساختار نظام سلامت در رزن به گونهای طراحی شده که تمرکز اصلی بر بیمارستان مرکزی شهر است و مراکز روستایی از نظر تجهیزات و نیروی انسانی در حاشیه قرار دارند. دادههای شبکه بهداشت رزن نشان میدهد از ۴ مرکز جامع سلامت روستایی تنها ۲ مرکز دارای پزشک عمومی ثابت هستند و هیچکدام متخصص داخلی یا زنان ندارند. این در حالی است که استاندارد وزارت بهداشت برای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت روستایی حداقل یک پزشک متخصص در دسترس را توصیه میکند. یک مقام مسئول در شبکه بهداشت رزن اظهار داشت کمبود پزشکان متخصص به دلیل نبود مشوقهای مالی و اقامتی برای جذب آنها به مناطق روستایی است. در مقایسه شهرهایی مانند نهاوند با ارائه تسهیلاتی مانند مسکن رایگان توانستهاند ۲۰ درصد پزشکان متخصص بیشتری جذب کنند.
پیامدهای این وضعیت چندوجهی است. از منظر بهداشتی تأخیر در تشخیص و درمان بیماریها به افزایش نرخ مرگومیر قابل پیشگیری منجر شده است. گزارش دانشگاه علوم پزشکی همدان در سال ۱۴۰۳ نشان میدهد نرخ مرگومیر ناشی از بیماریهای قلبی در روستاهای رزن ۱۲ درصد بالاتر از میانگین استانی است که به نبود امکانات تشخیصی مانند اکوکاردیوگرافی نسبت داده میشود. از منظر اجتماعی این محدودیتها به کاهش اعتماد عمومی به نظام سلامت منجر شده است. یک روستایی از بابان در گفتوگویی بیان کرد که مردم به دلیل تجربههای منفی از مراکز محلی اغلب درمانهای خانگی غیرعلمی را ترجیح میدهند که خطراتی برای سلامت دارد. از منظر اقتصادی هزینههای بالای سفر به همدان برای درمان فشار مضاعفی بر خانوارهای روستایی وارد کرده است. دادههای اداره کشاورزی رزن نشان میدهد ۲۵ درصد خانوارهای روستایی در سال گذشته به دلیل هزینههای درمانی بخشی از درآمد کشاورزی خود را از دست دادهاند که به کاهش تولید محصولات منجر شده است.
ریشههای این چالش به چند عامل کلیدی بازمیگردد. نخست ضعف در برنامهریزی منطقهای است که نتوانسته زیرساختهای درمانی را با پراکندگی جغرافیایی روستاهای رزن هماهنگ کند. فاصله برخی روستاها مانند قایش تا شهر رزن بیش از ۴۰ کیلومتر است و جادههای نامناسب این مشکل را تشدید میکند. دوم کمبود سرمایهگذاری در تجهیزات پزشکی است. در حالی که شهرهای مانند ملایر با جذب بودجههای ملی دستگاههای تصویربرداری پیشرفته را به مراکز روستایی خود آوردهاند رزن در این زمینه عقب مانده است. سوم فقدان برنامههای آموزشی برای بهورزان و افزایش آگاهی عمومی درباره پیشگیری از بیماریهاست. تجربه شهرهایی مانند زنجان که با آموزش بهورزان نرخ بیماریهای مزمن را ۱۵ درصد کاهش دادهاند نشاندهنده اهمیت این موضوع است.
افزایش تعداد پزشکان متخصص در مراکز روستایی از طریق ارائه مشوقهایی مانند معافیت مالیاتی و تسهیلات اقامتی است. دوم توسعه زیرساختهای درمانی با احداث حداقل ۲ مرکز جامع سلامت جدید در مناطق دورافتاده مانند بابان و قایش است که میتواند دسترسی را بهبود دهد. سوم تأمین تجهیزات تشخیصی مانند دستگاههای سونوگرافی و آزمایشگاههای سیار در مراکز موجود است. چهارم بهبود جادههای روستایی برای کاهش زمان انتقال بیماران به بیمارستان مرکزی رزن است. در نهایت اجرای برنامههای آموزشی برای بهورزان و ساکنان روستاها درباره پیشگیری و مدیریت بیماریهای شایع میتواند بار درمانی را کاهش دهد.
این راهکارها میتواند سلامت عمومی در روستاهای رزن را بهبود بخشد و از مهاجرت روستاییان جلوگیری کند. موفقیت در این زمینه نهتنها به پایداری اجتماعی و اقتصادی منطقه کمک میکند بلکه میتواند رزن را به الگویی برای توسعه خدمات درمانی روستایی در همدان تبدیل کند. بدون اقدام فوری خطر تشدید نابرابریهای بهداشتی و کاهش کیفیت زندگی در این مناطق افزایش خواهد یافت.
خبرنگار: نازنین مولایی منظر
انتهای پیام/
نظر شما