در سال‌های اخیر، بحث درباره ساختمان‌های سبز از یک موضوع تخصصی در میان معماران، تبدیل شده به یک دغدغه عمومی؛ دلیلش هم روشن است؛ ساختمان‌ها حجم زیادی از انرژی را مصرف می‌کنند و سهم قابل‌توجهی از آلودگی هوا و انتشار کربن به آن‌ها مربوط است. این موضوع در بسیاری از گزارش‌های جهانی، از جمله گزارش‌های World Green Building Council، بارها تأکید شده است. به همین خاطر ساخت‌وساز امروز دیگر فقط مسئله طراحی و زیبایی نیست؛ مسئله سلامتی، صرفه‌جویی و آینده‌نگری هم مشتمل بر آن است.

ساختمان سبز در تعریف ساده یعنی بنایی که در طول عمرش، از زمان طراحی و ساخت گرفته تا دوران استفاده، کمترین آسیب را به محیط‌زیست وارد کند. البته این ایده از دل مطالعات و تجربه‌های چند دهه گذشته بیرون آمده است. معماران و پژوهشگرانی مانند کن ینگ، مک‌دانا و مازریا از نخستین کسانی بودند که نشان دادند یک ساختمان می‌تواند هم زیبا باشد و هم کم‌مصرف و سازگار با طبیعت.

حال، سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا این موضوع اینقدر مهم شده؟ چون تحقیقات علمی نشان می‌دهد که بخش ساختمان حدود یک‌سوم انرژی جهان را استفاده می‌کند. از سوی دیگر، پژوهش‌هایی در دانشگاه‌هایی مثل MIT و Berkeley نشان داده‌اند که شرایط داخل ساختمان مثل نور، هوا و کیفیت تهویه، مستقیماً بر سلامت جسمی، خلق‌وخو و توانایی تمرکز افراد اثر دارد. یعنی وقتی ساختمانی درست طراحی می‌شود؛ هم محیط‌ زیست کمتر آسیب می‌بیند و هم آدم‌هایی که در آن زندگی یا کار می‌کنند، تجربه بهتری از روزشان را خواهند داشت.

ساختمان‌های سبز معمولاً بر چند اصل ساده تکیه می‌کنند. اولین اصل، طراحی درست آنها است. این یعنی ساختمان باید طوری قرار بگیرد و شکل بگیرد که از نور طبیعی بیشترین استفاده را ببرد و در تابستان گرم نشود. دوم، استفاده از مصالح مناسب است؛ مثل چوب استاندارد، بتن کم‌ کربن یا مصالح بازیافتی که بار محیط‌ زیستی کمتری دارند. سومین مورد، سیستم‌های انرژی کارآمد است. از پنل خورشیدی گرفته تا تهویه با بازیافت حرارت. اصل دیگر مدیریت آب است که در کشورهایی با خشکسالی اهمیت بیشتری دارد. نهایتا، کیفیت محیط داخلی است. هوای سالم، نور کافی و مصالحی که مواد شیمیایی مضر آزاد نمی‌کنند.

البته ساخت ساختمان‌های سبز همیشه هم ساده نیست. هزینه اولیه بالاتر، نبود مقررات تشویقی و کمبود متخصصان آموزش‌دیده از چالش‌های اصلی هستند. با این حال، تجربه کشورهایی که سال‌هاست این مسیر را رفته‌اند، نشان می‌دهد که هزینه‌های اولیه معمولاً در مدت کوتاهی با کاهش مصرف انرژی جبران می‌شود. مهم‌تر از آن، ساختمان‌های سبز برای ساکنان خود محیطی آرام‌تر، سالم‌تر و قابل‌اعتمادتر فراهم می‌کنند.

در نهایت، اگر بخواهیم در برابر بحران‌های محیط‌زیستی، افزایش دما، کمبود آب و هزینه‌های سنگین انرژی آماده باشیم؛ چاره‌ای جز تغییر نگرش به ساختمان‌سازی نداریم. ساختمان سبز انتخابی لوکس نیست؛ قدمی است برای اینکه خانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و محل کارمان جای بهتر و سالم‌تری باشند. آینده شهرها به تصمیم‌هایی بستگی دارد که امروز در معماری می‌گیریم.

انتهای یادداشت/