به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از همدان، طرح بازآفرینی بافت فرسوده در مرکز همدان که سه سال پیش با وعده تحول در کالبد شهری و بهبود زیست‌پذیری محلات قدیمی آغاز شد، اکنون در وضعیتی نیمه‌تعطیل و بلاتکلیف رها شده و هیچ نشانی از وعده‌های مطرح‌شده در جلسات رسمی و رسانه‌ای مسئولان اجرایی در آن دیده نمی‌شود. این طرح قرار بود با مشارکت بین شهرداری، وزارت راه و شهرسازی و بخش خصوصی، مناطق با خطر بالا و کیفیت زندگی پایین را در اولویت بازسازی قرار دهد اما طبق آخرین بررسی‌های دفتر فنی استانداری همدان، از ۱۱ پروژه تعریف‌شده در قالب بازآفرینی، تنها ۲ مورد در مرحله عملیات عمرانی قرار گرفته و مابقی به دلایلی از جمله کمبود اعتبار، عدم مشارکت مالکان و تغییرات مدیریتی متوقف شده‌اند.

مناطق هدف این طرح شامل بافت‌های اطراف خیابان اکباتان، محله کبابیان، کوچه میرفندرسکی و محدوده‌های منتهی به بازار تاریخی همدان بودند؛ مناطقی که هم از منظر میراث فرهنگی و هم از حیث تراکم جمعیتی، اهمیت دوچندانی دارند. طبق داده‌های منتشرشده توسط اداره‌کل راه و شهرسازی استان همدان، حدود ۴۸۵ هکتار از محدوده شهری در زمره بافت فرسوده قرار دارد که بیش از ۳۵ درصد آن در مرکز شهر متمرکز است. همچنین طبق آمار مرکز آمار ایران، جمعیتی حدود ۵۶ هزار نفر در این محدوده‌ها زندگی می‌کنند که اغلب جزو دهک‌های درآمدی پایین هستند.

یکی از مهم‌ترین چالش‌های طرح، عدم تحقق سهم مشارکتی دولت در تأمین اعتبار و زیرساخت‌ها بوده است. در حالی‌که قرار بود دولت با اختصاص تسهیلات کم‌بهره، تامین زمین معوض و زیرساخت‌های خدماتی از جمله معابر، برق و فاضلاب را تسهیل کند، گزارش‌های شورای شهر نشان می‌دهد که این حمایت‌ها به شکل کامل یا حتی نسبی نیز اجرا نشده است. در برخی موارد، مالکان پس از تخریب ساختمان‌های قدیمی برای بازسازی، با مشکلات پیچیده اداری در صدور پروانه ساخت و تامین خدمات زیربنایی مواجه شده‌اند که همین امر باعث توقف پروژه‌ها شده است.

در کنار این موارد، عدم هماهنگی میان شهرداری، میراث فرهنگی و سازمان بازآفرینی شهری، پروژه‌ها را از مسیر اصلی خارج کرده است. در حالی‌که هدف اولیه طرح بازآفرینی، ارتقای کیفیت زندگی و حفظ هویت تاریخی محلات بود، در عمل هیچ چارچوب مشخصی برای احیای معماری بومی، مشارکت ساکنان یا حفاظت از ارزش‌های فرهنگی این مناطق ارائه نشده و برخی طرح‌های اجراشده نیز بافت جدیدی تحمیل کرده‌اند که نه با تاریخ منطقه همخوانی دارد و نه رضایت ساکنان را جلب کرده است.

در غیاب چشم‌اندازی روشن برای ادامه طرح بازآفرینی بافت فرسوده مرکز همدان، تأثیرات اجتماعی این تعلل روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود. محلات هدف که قرار بود با کمک دولت و شهرداری به کانون‌های زندگی مجدد بدل شوند، امروز دچار بحران‌های لایه‌لایه‌ای شده‌اند؛ از افت محسوس امنیت اجتماعی گرفته تا مهاجرت تدریجی ساکنان قدیمی به مناطق حاشیه‌ای‌تر. این موضوع نه‌تنها با اصل سیاست بازآفرینی که بر حفظ و تقویت هویت محله‌ای تأکید دارد، در تضاد است، بلکه خطر دوپاره شدن ساختار شهری همدان را نیز افزایش می‌دهد.

از سوی دیگر، ناکامی در اجرای طرح بازآفرینی به معنی فرصت‌سوزی در استفاده از منابع انسانی محلی و ظرفیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز هست. طبق گزارش کمیسیون عمران شورای شهر همدان، در سه سال گذشته بیش از ۴۵ پیشنهاد سرمایه‌گذاری برای نوسازی یا بهره‌برداری ترکیبی از اراضی بافت فرسوده به شهرداری ارائه شده که تنها سه مورد آن به مرحله عقد تفاهم‌نامه رسیده است. عمده دلیل این انصراف‌ها نیز نبود بسته‌های تشویقی قابل اتکا و طولانی شدن زمان صدور مجوزها بوده است.

از منظر اقتصادی، توقف این طرح عملاً باعث رکود در صنعت ساخت‌وساز محلی و محروم ماندن صدها کارگر و نیروی بومی از فرصت اشتغال شده است. همچنین براساس آمار رسمی اتحادیه مشاوران املاک همدان، نرخ اجاره‌بهای واحدهای مسکونی در این مناطق فرسوده در دو سال اخیر بیش از ۳۵ درصد رشد داشته و این افزایش، بدون هیچگونه بهبود در کیفیت زندگی یا خدمات شهری رخ داده است.

از نظر مدیریتی نیز، تعلل در هماهنگ‌سازی نهادی میان وزارت راه، شهرداری و بنیاد مسکن، مانع بزرگ دیگری در پیشبرد پروژه‌ها بوده است. در جلسات اخیر ستاد بازآفرینی شهری پایدار استان همدان، بارها بحث تفویض اختیار به سطوح استانی و شهرستانی مطرح شده اما همچنان بسیاری از تصمیمات نیازمند مجوز تهران باقی مانده است. این تمرکزگرایی در عمل به مانعی برای تسهیل و تسریع پروژه‌ها تبدیل شده است.

در نهایت، بلاتکلیفی طرح بازآفرینی بافت فرسوده مرکز همدان را می‌توان نماد ناکارآمدی یک سیستم سیاست‌گذاری دانست که با وجود برخورداری از ظرفیت قانونی، اقتصادی و اجتماعی بالا، در نتیجه ضعف در اجرا و هماهنگی نهادی، به وضعیتی رها شده و پرهزینه برای شهروندان تبدیل شده است. اگر نگاه راهبردی و مستمر جایگزین اقدامات مقطعی نشود، همدان در آینده‌ای نه‌چندان دور با گسستی آشکار میان بافت تاریخی و توسعه جدید شهری روبرو خواهد شد.

خبرنگار: نازنین مولایی منظر

انتهای خبر/