به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کرمان؛ پدیده حاشیه‌نشینی در اطراف کلان‌شهر کرمان، به عنوان نتیجه‌ای از توسعه نامتوازن منطقه‌ای و مهاجرت‌های فزاینده از مناطق روستایی و محروم استان، به یک چالش جدی اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. این مناطق که فاقد زیرساخت‌ها و خدمات کافی هستند، نه تنها کانون آسیب‌های اجتماعی‌اند، بلکه مانعی برای برنامه‌ریزی و توسعه پایدار شهر محسوب می‌شوند. برای تحلیل دقیق پیامدهای این پدیده، با مریم افشار پژوهشگر ارشد جامعه‌شناسی توسعه و آسیب‌های شهری در مؤسسه تحقیقات اجتماعی به گفتگو نشستیم.

مریم افشار در ابتدای این مصاحبه تصریح کرد: حاشیه‌نشینی در اطراف کرمان، یک محصول مستقیم از نابرابری‌های فضایی و اقتصادی در داخل استان است. مهاجرت از شهرستان‌های جنوبی و شرقی به کرمان، به امید یافتن شغل و دسترسی به خدمات بهتر صورت می‌گیرد، اما ناتوانی مالی این افراد در تأمین مسکن مناسب شهری، آن‌ها را به سمت سکونت در اراضی فاقد مجوز و کم‌ارزش در اطراف شهر سوق می‌دهد. این مناطق، یک انباشت جمعیتی از فقر کالبدی و اقتصادی را نمایندگی می‌کنند.

او افزود: پیامد اصلی اقتصادی حاشیه‌نشینی، تشدید شکاف طبقاتی و تثبیت فقر شغلی است. ساکنان این مناطق، اغلب به مشاغل غیررسمی، فصلی و با درآمد پایین مشغول هستند و به دلیل فقدان امنیت شغلی و عدم دسترسی به تسهیلات بانکی، امکان خروج از چرخه فقر برای آن‌ها بسیار دشوار است. علاوه بر این، کمبود زیرساخت‌ها در این مناطق (مانند جاده، روشنایی و شبکه‌های خدماتی) باعث افزایش هزینه‌های عمومی شهر برای ارائه خدمات اضطراری و غیرمترقبه می‌شود که این یک بار مالی سنگین بر دوش مدیریت شهری می‌گذارد.

افشار در تحلیل پیامدهای اجتماعی حاشیه‌نشینی، به معضل انباشت آسیب‌ها اشاره کرد و گفت: بافت‌های حاشیه‌ای شهر کرمان، به دلیل عدم حضور کافی نهادهای نظارتی، آموزشی و فرهنگی، به کانون‌های آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند. نرخ جرم و جنایت، اعتیاد، بزهکاری و خشونت‌های خانگی در این مناطق به طور معناداری بالاتر از میانگین شهری است. دلیل این امر، نه فقط فقر مالی، بلکه فقر فرهنگی و کاهش سرمایه اجتماعی است.

وی ادامه داد: فقدان هویت محلی مشخص، نبود فضاهای عمومی و تفریحی استاندارد و تراکم بالای جمعیت مهاجر با خرده‌فرهنگ‌های متفاوت، باعث تضعیف حس همبستگی اجتماعی و افزایش انزوا و بی‌هنجاری در میان ساکنان می‌شود. کودکان و نوجوانان این مناطق، به دلیل دسترسی ضعیف به آموزش کیفی و کمبود امکانات فرهنگی، بیشتر در معرض ترک تحصیل و جذب شدن به باندهای بزهکاری قرار دارند که این یک تهدید جدی برای امنیت اجتماعی کلان‌شهر کرمان در درازمدت است.

پژوهشگر ارشد جامعه‌شناسی توسعه تأکید کرد: برخورد صرفاً امنیتی یا تخریب فیزیکی، هرگز راه‌حل معضل حاشیه‌نشینی نبوده است. راهکار، توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی و ادغام تدریجی این مناطق در بافت رسمی شهر است. اولین گام، تثبیت مالکیت و ارائه زیرساخت‌های پایه (آب، برق، بهداشت) به ساکنان است تا حس تعلق و مسئولیت‌پذیری در آن‌ها تقویت شود.

او تصریح کرد: دوم، باید با تمرکز بر آموزش فنی و حرفه‌ای متناسب با نیازهای صنعتی کرمان (مانند حوزه‌های معدن و صنایع وابسته)، زمینه اشتغال پایدار و رسمی برای جوانان این مناطق فراهم شود. آموزش‌هایی که منجر به شغل پایدار نشود، صرفاً به افزایش نرخ بیکاری تحصیل‌کردگان در حاشیه دامن می‌زند. همچنین، نهادهای فرهنگی و اجتماعی باید با تأسیس مراکز محله و خانه‌های فرهنگ، به تقویت سرمایه اجتماعی، سازماندهی سمن‌های محلی و پیشگیری از آسیب‌ها در این کانون‌های آسیب‌خیز بپردازند.

افشار در جمع‌بندی تأکید کرد: حاشیه‌نشینی یک چالش چندبعدی است که حل آن نیازمند هماهنگی فرابخشی میان دولت، شهرداری و نهادهای حمایتی است. کلان‌شهر کرمان تا زمانی که نتواند این مناطق حاشیه‌ای را به لحاظ اقتصادی و اجتماعی در خود ادغام کند، نمی‌تواند ادعای توسعه پایدار داشته باشد و این مناطق به صورت یک کانون عفونت اجتماعی و اقتصادی در کنار شهر، به رشد خود ادامه خواهند داد و بر امنیت و سلامت کل جامعه شهری تأثیر منفی خواهند گذاشت.

خبرنگار: زهرا اسکندری

انتهای پیام/