به گزارش ایسکانیوز، آیا کارت سوخت واقعا مصرف بنزین را کاهش داده یا این ادعا بیش‌ازحد مطرح شده است؟ داده‌های رسمی نشان می‌دهد پاسخ روشن است. بررسی آمار مصرف قبل و بعد از فعال شدن کارت سوخت ثابت می‌کند این سامانه اولین نقطه‌ای بود که روند صعودی مصرف را شکست. طبق آمارنامه رسمی شرکت ملی پخش، متوسط مصرف روزانه بنزین از ۷۳.۶ میلیون لیتر در سال ۱۳۸۵ به ۶۴.۴ میلیون لیتر در سال ۱۳۸۶ رسید؛ یعنی کاهش نزدیک به ۱۰ میلیون لیتر تنها در یک سال. مرکز آمار نیز همین نقطه را به‌عنوان «چرخش رفتاری» در مصرف ثبت کرده است.

هم‌زمان، گزارش‌های رسمی شرکت پالایش و پخش از ۵ تا ۷ میلیارد دلار قاچاق سالانه سوخت خبر می‌دهد؛ عددی که نشان می‌دهد نبود نظارت لحظه‌ای چه پیامدی می‌تواند داشته باشد. کارت سوخت با ایجاد «هویت سوختی» برای هر خودرو، الگوهای غیرعادی سوخت‌گیری را قابل ردیابی کرد و همین موضوع در استان‌های مرزی به کاهش مصرف غیرطبیعی انجامید.

آمار مصرف قبل و بعد از کارت سوخت؛ داده‌ها چه می‌گویند؟

وقتی بحث درباره تأثیر کارت سوخت بر مصرف بنزین مطرح می‌شود، طبیعی است که نگاه رسانه‌ای صرف کافی نباشد و باید سراغ داده‌های رسمی رفت. بر اساس گزارش‌های مرکز آمار و نیز داده‌های منتشر شده توسط شرکت ملی پخش، روند مصرف بنزین در سال‌های قبل از اجرای کارت سوخت به‌وضوح صعودی بوده است. در فاصله سال‌های اوایل دهه ۸۰، مصرف روزانه بنزین در برخی مقاطع حتی از مرز ۷۰ میلیون لیتر نیز بالاتر رفت و نمودارها یک الگوی افزایشی بدون وقفه را نشان می‌دادند.

اما با فعال‌سازی کارت سوخت و سهمیه‌بندی در سال ۱۳۸۶، برای نخستین‌بار شاهد «شکسته شدن شیب مصرف» هستیم. گزارش‌های شرکت ملی پخش نشان می‌دهد در کمتر از شش ماه، مصرف روزانه حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون لیتر کاهش یافت و میانگین مصرف سالانه حدود ۶ تا ۹ درصد افت کرد. مرکز آمار نیز در چند گزارش تحلیلی، همین نقطه چرخش را تایید کرده و اشاره کرده است که کاهش مصرف نه یک اتفاق مقطعی، بلکه نتیجه مستقیم افزایش شفافیت و محدود شدن امکان مصرف غیر عادی بوده است.

پس از دوره سهمیه‌بندی، هر زمان کارت سوخت تضعیف شد یا سهمیه‌بندی کنار گذاشته شد، نمودار مصرف دوباره رشد کرد. نمونه مشخص آن، بازه ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ است که با حذف سهمیه، مصرف روزانه بار دیگر با شیب قابل‌توجه افزایش یافت. این الگوی رفتاری در چند گزارش سالانه مرکز آمار تکرار شده و به‌عنوان «نقطه مقایسه‌ای» مورد استفاده قرار گرفته است.

در تحلیل نهایی، داده‌ها نشان می‌دهند که کارت سوخت یک ابزار تاثیرگذار در مهار مصرف بوده و رابطه میان «وجود سامانه» و «کنترل شیب مصرف» در آمار رسمی کاملا قابل رصد است. این همان جایی است که ادعاهای رسانه‌ای باید بر اساس داده‌های واقعی آزموده شوند.

کارت سوخت و واقعیت کاهش مصرف؛ ادعا یا شواهد میدانی؟

در میان انبوه اظهارنظرها درباره کارایی سامانه کارت سوخت، یک پرسش کلیدی همچنان مطرح است: آیا واقعا مصرف بنزین کاهش یافته یا این صرفا یک ادعاست؟ داده‌های رسمی نشان می‌دهند شواهد کاهش مصرف وجود دارد. بر اساس آمارنامه رسمی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی که در گزارش‌های تحلیلی رسانه‌ای مانند تابناک مورد اشاره قرار گرفته، متوسط مصرف روزانه بنزین از حدود ۷۳.۶ میلیون لیتر در سال ۱۳۸۵ به ۶۴.۴ میلیون لیتر در سال ۱۳۸۶ کاهش یافته است؛ یعنی تقریبا صرفه‌جویی روزانه ۱۰ میلیون لیتر در همان نخستین سال پس از اجرای کارت سوخت.
این داده، اگرچه تنها یک شاخص است، اما اهمیت دو نکته را نشان می‌دهد: اول اینکه کاهش مصرف صرفا ناشی از کمبود عرضه یا کاهش تولید نبوده، بلکه نتیجه مستقیم ایجاد «هویت مصرفی» برای هر خودرو و کنترل دقیق‌تر بوده است. دوم اینکه کاهش مصرف ضمن وجود رشد خودرو و تردد، نشانگر تاثیر سامانه بر رفتار مصرفی است؛ موردی که برخی تحلیل‌گران انرژی آن را «داده کلیدی» برای اثبات تاثیر واقعی کارت سوخت می‌دانند.
با این‌حال، پرسش همچنان باقی است که آیا این روند افت ادامه پیدا کرد یا با کنار گذاشتن برخی کنترل‌ها دوباره برگشت؟ داده‌ها نشان می‌دهند هر زمان سهمیه‌بندی و کنترل کارت سوخت تضعیف شده، مصرف بنزین به روند صعودی بازگشته است. این مشاهدات میدانی، با گزارش‌های استان‌های مرزی و نقاطی که سامانه نظارتی ضعیف‌تر عمل کرده است، همخوانی دارد.
در نتیجه، نمی‌توان صرفا گفت کاهش مصرف «ادعا» بوده است؛ بلکه اکنون با اتکا به داده‌های رسمی و تحلیل‌های مستقل، می‌توان نتیجه گرفت که کارت سوخت به‌عنوان یکی از ابزارهای موثر در مدیریت مصرف بنزین عمل کرده است. اما نکته مهم این است که اثر آن مستمر بوده و ارتباط مستقیم با سازوکار سامانه دارد، بنابراین کنار گذاشتن یا تضعیف آن بدون جایگزین مناسب، می‌تواند فرصت‌های ایجادشده را با خطر مواجه کند.

در صورتی که کارت سوخت شما مفقود شده باشد، مراحل کامل دریافت کارت سوخت گمشده و نحوه پیگیری صدور مجدد آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ به‌ویژه حالا که داده‌های مصرف و نظارت بر سهمیه تنها از طریق همین سامانه قابل ردیابی است. برای جلوگیری از اختلال در سهمیه ماهانه و ثبت صحیح مصرف، بهتر است درخواست صدور مجدد را سریع‌تر ثبت کنید. با انجام احراز هویت، ارائه مدارک مالکیت و پیگیری وضعیت صدور در سامانه مربوطه، کارت جدید معمولا بدون مشکل صادر می‌شود و مسیر مصرف شما دوباره در سیستم فعال خواهد شد.

کارت سوخت در ایران ابزاری موثر برای مدیریت مصرف، جلوگیری از قاچاق و کاهش آلودگی هوا است که با ثبت دقیق تراکنش‌ها شفافیت در توزیع سوخت را افزایش می‌دهد. این سیستم با سهمیه‌بندی هوشمند، به صرفه‌جویی اقتصادی برای کشور و کاهش هزینه سوخت برای رانندگان کمک می‌کند.

نقش کارت سوخت در مهار قاچاق؛ تحلیل گزارش شرکت پخش فرآورده‌های نفتی

موضوع قاچاق سوخت سال‌هاست که در مرکز تحلیل‌های انرژی قرار دارد، اما آنچه این پرونده را مهم‌تر می‌کند، رقم‌های رسمی منتشر شده از سوی مدیران شرکت ملی پالایش و پخش است. نعمت‌الله نجفی، مدیر عملیات این شرکت، در گفت‌وگویی رسمی با خبرگزاری دانشجو اعلام کرده است که قاچاق سالانه سوخت بین ۵ تا ۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ رقمی که نشان می‌دهد کوچک‌ترین خلل در سازوکار نظارتی می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای بودجه کشور ایجاد کند.

نجفی همچنین در گزارشی دیگر که در خبرگزاری تسنیم منتشر شده است، تاکید کرده که: «سالانه حدود یک میلیارد لیتر از سوخت نیروگاهی در مسیر انتقال گم می‌شود؛ داده‌ای که ابعاد پنهان قاچاق و انحراف سوخت را روشن‌تر می‌کند.»

این دو رقم رسمی نشان می‌دهند که حجم قاچاق به‌قدری بزرگ است که نبود یک سیستم شفاف و قابل ردیابی مثل کارت سوخت، ریسک انحراف را چند برابر می‌کند. تفاوت اصلی کارت سوخت با دوره‌های بدون سامانه نظارتی همین‌جاست: کارت سوخت برای هر خودرو «هویت سوختی» ایجاد می‌کند و همین امکان می‌دهد الگوهای غیرعادی سوخت‌گیری در همان نقطه تشخیص داده شوند، نه بعد از آنکه سوخت از چرخه رسمی خارج شد.

به‌عنوان نمونه، داده‌های میدانی منتشرشده از شرکت ملی پخش نشان می‌دهد که نقاط مرزی که بیشترین حساسیت قاچاق را دارند در دوره اجرای سخت‌گیرانه کارت سوخت از نظر مقدار مصرف «به سطح استاندارد نزدیک‌تر» شده‌اند. علت این اتفاق این است که کارت سوخت مصرف بالای غیرطبیعی را قابل‌ردیابی می‌کند و همین موضوع بسیاری از مسیرهای قاچاق خرد و کلان را از نظر اقتصادی کم‌صرفه می‌سازد.

در تحلیل نهایی، وقتی ارقام رسمی قاچاق تا ۷ میلیارد دلار و انحراف یک میلیارد لیتر سوخت نیروگاهی را کنار هم قرار می‌دهیم، نقش کارت سوخت از یک «ابزار سهمیه‌بندی» فراتر می‌رود و به یک سامانه ضدقاچاق ملی تبدیل می‌شود.