به گزارش خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز، سهم ادبیات فارسی در معرفی فرهنگ غنی ایران بر کسی پوشیده نیست و «نظامی گنجوی» هم یکی از چهار قله ادبیات پارسی است که از مفاخر فرهنگی ما به شمار می‌رود و بدون هیچ شکی روز بزرگداشت این شاعر بزرگ می‌تواند حرکتی موثر در نظامی‌شناسی باشد.
بیشتر بخوانید:
رها شدگی ۴۰ ساله ادبیات فارسی/ شواری عالی انقلاب فرهنگی فرصت رسیدگی به زبان فارسی را ندارد
امروز بیست‌ویکم اسفندماه روز بزرگداشت نظامی گنجه‌ای است، شاعری که روح تازه‌ای به داستان سرایی بخشید.
جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی و نامور حکیم نظامی (زاده ۵۳۵ هـ. ق در گنجه-درگذشت ۶۰۷–۶۱۲ هـ. ق) شاعر و داستان‌سرای ایرانی و پارسی‌گوی حوزه تمدن ایرانی در قرن ششم هجری (دوازدهم میلادی) است.
نظامی گنجوی را بزرگ‌ترین شاعر حماسی عاشقانه در ادبیات فارسی می‌دانند که موجب ورود سبک محاوره‌ای و واقع‌گرایانه به شعر فارسی شد. همچنین می‌توان او را یکی از استادان مسلم ادبیات فارسی دانست که توانست سبک جدیدی از سرودن شعر را خلق کند.
نظامی از دانش‌های رایج روزگار خویش (علوم ادبی، نجوم، علوم اسلامی، فقه، کلام و زبان عرب) آگاهی وسیعی داشت و این ویژگی در اشعار او به خوبی نمایان است. او همچنین در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و بدیع و توصیف طبیعت و اشخاص و احوال آن‌ها تبحر خاصی داشت و کسی بعد از او نتوانسته جزو کسانی است که پس از خود نظیری نیافته است.
نظامی در جایگاه حکیم
نظامی فیلسوف (به تعبیر ابن سینا) یا تبیین‌کننده تصوف نظری (به تعبیر ابن عربی) نبود. اما او را فیلسوف و عارفی می‌دانند که در زمینه‌های مختلف اندیشه‌های اسلامی تسلط داشت و آن‌ها را به گونه‌ای تلفیق کرده که منشا احادیث حکمای بعدی مانند قطب‌الدین شیرازی معرفی می شود.
اشعار نظامی نشان از آن دارد که او نه تنها با ادبیات عربی و فارسی و با سنت‌های شفاهی و مکتوب رایج و محلی آشنایی کامل داشت، بلکه با رشته‌های گوناگونی چون ریاضیات، نجوم، ستاره‌شناسی، کیمیاگری، پزشکی و گیاه شناسی، تفسیر قرآن، نظریه و حقوق اسلامی، اساطیر و افسانه‌های ایرانی تاریخ، اخلاق، فلسفه و اندیشه باطنی، موسیقی و هنرهای تجسمی و … آشنا بود.
او به عنوان محصول فرهنگ ایرانی آن زمان، نه تنها پلی میان ایران پیش از اسلام و ایران اسلامی، بلکه بین ایران و کل جهان باستان ایجاد کرد.
سبک آثار نظامی
آثار غنایی نظامی سه سبک اصلی شعر کلاسیک شرقی را در بر می گیرد: قصیده، غزل و رباعی.
در هر ۶ اثر مثنوی نظامی وزن‌های متفاوتی دیده می‌شود؛ (به جز مثنوی‌های اقبالنامه و شرفنامه که وزن‌های یکسانی دارند).
در منابع بسیاری از جمله دایره‌المعارف اسلام و منابع ادبی سنتی ایران از واژه «عراقی» برای سبک شعر فارسی نظامی به کار برده می‌شود و برخی از غزلیات نظامی درونمایه فلسفی و کلامی دارد.
نظامی گنجوی مفاهیم کلامی و فلسفی را معمولاً بدون استفاده از اصطلاحات فنی آن به کار برده است و اندیشه‌هایی همچون غنی دانستن فرصت‌ها و دم غنیمتی، زود گذر بودن عمر، بی اعتباری جهان و گذرا بودن آن اشاره می‌کند.
معروف ترین آثار نظامی
اثر معروف و شاهکار و بی مانند نظامی، خمسه یا پنج گنج نام دارد. که در دسته داستان های غنایی امتیاز بالایی دارد و او را باید پیشوای این‌گونه شعر در ادبیات فارسی دانست.
خمسه یا پنج گنج نظامی شامل پنج مثنوی به شرح زیر است: مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندرنامه.
نظامی گنجوی در روش قافیه‌پردازی شاعری برجسته است
محمدرضا روزبه نویسنده و منتقد ادبیات فارسی درباره نظامی گنجوی می‌گوید: جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی یکی از شاعران برجسته و بزرگ زبان فارسی بوده و شکوه‌مندترین قله شعر داستانی و روایی در رسته ادب کلاسیک فارسی است.
وی با بیان اینکه داستان‌پردازی منظوم به ویژه داستان‌های عاشقانه در ادب فارسی بیشتر با نام نظامی گنجوی رقم خورده است، اضافه می‌کند: بعد از نظامی اغلب شاعرانی که طی قرون بعدی به داستان‌سرایی روی آوردند غالباً متاثر از نظامی بودند که می‌توان به امثال امیرخسرو دهلوی، جامی، کاتبی و ظهوری و ... اشاره کرد.
روزبه با اشاره ویژگی‌های شعر نظامی می‌گوید: یکی از ویژگی‌های شعر نظامی گنجوی زبان خاص اوست؛ زبانی مبتنی بر نوآوری در حوزه ترکیب‌ها، ترکیب‌هایی نوبنیاد و گاه دشوار و دیریاب.
وی می‌افزاید: نظامی شاعری است تصویرپرداز که در خلق و اظهار تشبیه‌ها و به ویژه استعاره‌های نو و بدیع بسیار بسیار تواناست و در روش قافیه‌پردازی شاعری برجسته است چون قافیه در شعرش بسیار محکم، کوبنده و پرطنین است.
روزبه بیان کرد: در قلمرو «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» می‌بینیم که نظامی گنجوی شاعر یکه‌تاز عرصه شعر عاشقانه، داستان‌پردازی تغزلی و عاشقانه است و در حقیقت با ظهور نظامی است که شیوه داستان‌سرایی در ادب فارسی به اوج می‌رسد و به نام او تثبیت و تحکیم می‌شود.
انتهای پیام/
نظر شما