ایسکانیوز - گروه فرهنگی: روضه‌های جبهه ها یادش بخیر! برخلاف همه جنگ‌های دنیا که مبتنی بر سلاح‌های فیزیکی و مادی بشر است، در اسلام مبارزه و جهاد علاوه بر قدرت‌های بشری، متکی بر قدرت ایمان و قوت قلب افراد رقم می‌خورد؛ سلاحی که برنده‌تر از شمشیر، نافذتر از گلوله و صاعدتر از موشک و هواپیما عمل می‌کند و می‌تواند بر هر مکر و حیله و قدرتی فائق آید چنان­که قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مَکَرُوا وَ مَکَرَ اللهُ وَ اللهُ خَیرُ المَاکِرِینَ». (آل­ عمران/۵۴)

یکی از این حربه‌های معنوی که تأثیر عمیقی بر ایمان و اخلاص، ایجاد انگیزه جهاد اصغر و روند پیروزی رزمندگان اسلام در ایام انقلاب و دفاع مقدس داشت توسل به ساحت مقدس اهل‌بیت علیهم السلام و ذکر مصیبت ایشان به‌ویژه روضه‌خوانی و عزاداری بر مصائب سیدالشهدا علیه السلام و شهدای مظلوم کربلا بود. مراسم دعا، نیایش و نوحه‌خوانی در ماه محرم و دیگر ایام سال به‌عنوان یک امر جدانشدنی میان رزمندگان شناخته می‌شد.

الگوی از جان گذشتن و نوشیدن شربت شهادت مانند آنچه اباعبدالله علیه السلام در قیام حسینی برای حریت، آزادگی و دفاع از حق و حقانیت در برابر دستگاه ظلم بجا گذاشت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سرچشمه‌های شکل‌گیری نهضت امام خمینی رحمه الله با جریان انقلاب شکوهمند اسلامی ایران گره خورد و تجلی آشکار آن را در تک‌تک لحظات و دقایق حماسه هشت سال دفاع مقدس در قامت حماسه رزمندگان اسلام در جبهه‌های حق علیه باطل شاهد بودیم. آن حماسه تنها بخشی از جریان سازی مفهوم و قیامی است که بیرق‌دار آن سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام می­باشد.

ایران به‌عنوان کشوری مدافع در برابر هجمه و هجوم لشکریان بعث که شروع‌کننده جنگ بودند قرار گرفت و در این میان لشکری که تا بن دندان مسلح بودند در برابر مردمی ایستادند که مهم‌ترین سلاحشان توسل و الگوگیری از مکتب سید و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام بود و به گفته شهید مرتضی آوینی: «مهم‌ترین سلاح رزمندگان سربندهای منقوش به نام شهدای کربلا و از همه مهم‌تر حضرت امام حسین علیه السلام بود که رادمردی را در گام‌های استوار رزمندگان اسلام هجی می‌کرد.»

*فرهنگ تأثیرگذار عاشورا و مکتب امام حسین علیه السلام

در تاریخ ۱۴۰۰ ساله، از صدر اسلام تاکنون، هیچ انقلاب و نهضتی مانند انقلاب اسلامی و به‌خصوص صحنه‌های دفاع مقدس هشت‌ساله، دارای شباهت‌های عمیق با نهضت عاشورا یافت نمی‌شود. صدها نشانه و آموزه مقدس، از حرکت اباعبدالله علیه السلام در راستای برافراشتن پرچم عدالت‌طلبی و حق‌خواهی تا نوشیدن شربت شهادت در روز عاشورا، دفاع مقدس را به نهضت عاشورا پیوند می‌زند و وجوه ‌اشتراک و جلوه‌های کربلایی را در صحنه‌های مختلف از اهداف و راهبردها تا روش‌ها، فرهنگ، پیام‌ها، دشمنان و… می‌توان به نظاره نشست.

امام خامنه‎ای درباره تأثیر فرهنگ عاشورا و عزاداری فرمودند: «شما ببینید این نصف روز حادثه، چقدر در تاریخ ما برکت کرده و تا امروز هم زنده و الهام‌بخش است. این حادثه فقط این نیست که آن را بخوانند و بگویند و مردم خوششان بیاید یا متأثر عاطفی بشوند؛ نخیر، منشأ برکات و حرکت است. این، در انقلاب وجنگ و گذشته تاریخ ما محسوس بوده است. در تاریخ تشیع، بلکه در تاریخ انقلاب‌های ضد ظلم در اسلام – ولو از طرف غیرشیعیان – حادثه‌ کربلا به‌صورت درخشان و نمایان اثربخش بوده؛ شاید در غیر محیط اسلامی هم اثربخش بوده است. در تاریخ خود ما – یعنی در این هزاروسیصد، چهارصد سال – همان نصف روز حادثه اثر کرده است. پس عجیب و بعید نیست. ما اگر نخواهیم هشت سال جنگ خودمان را با آن هشت، نه ساعت عاشورای امام حسین علیه السلام مقایسه کنیم، یا آن را خیلی درخشان­تر بدانیم – که واقعاً هم همین است؛ من هیچ حادثه‌ای را در تاریخ نمی‌شناسم که با فداکاری آن نصف روز قابل‌مقایسه باشد؛ همه‌چیز کوچک‌تر از آن است – لیکن بالاخره طرحی از آن، یا نمی از آن یم است. چرا ما فکر نکنیم که در داخل جامعه‌ ما، برای سال­های متمادی می­تواند منشأ اثر باشد؟» (دیدار مسئولان دفتر هنر و ادبیات مقاومت، ۲۵/۰۴/۱۳۷۰)

الف) تأثیر محرم و عاشورا بر انقلاب اسلامی ایران

عبارت «کُلُّ یَومٍ عَاشُورَا وَ کُلُّ اَرضٍ کَربَلا» جمله آشنایی است که از نخستین روزهای جرقه و بارقه انقلاب شکوهمند اسلامی بر زبان بسیاری از بزرگان جاری می‌شد. بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی رحمه الله در سخنان خود منظور از این جمله را «لزوم مبارزه همیشگی با ظلم» دانسته است. (صحیفه نور، ج ۹،ص۵۷، ۱۴۸و ۲۰۲؛ ج۱۰،ص ۳۰)

در دوران‌ انقلاب‌ نیز شعارهای‌ راهپیمایی ‌و تظاهرات‌، پیام‌های‌ امام‌، مقاومت‌ مردم‌، سخنرانی‌ امام‌ در عاشورای‌ ۴۲ و قیام‌ قم‌ متأثر از عاشورا بود. امام راحل‌ بارها فرموده‌ بودند که‌: «ما هرچه‌ داریم‌ از امام‌ حسین علیه السلام‌ است». همچنین ایشان در پیامی‌ به‌ مناسبت‌ قیام‌ مردم قم‌ می‌نویسد: «ماهی‌ که‌ خون‌ بر شمشیر پیروز شد… ماهی‌ که‌ به‌ نسل‌ها در طول‌ِ تاریخ‌ راه‌ پیروزی‌ بر سر نیزه‌ را آموخت‌، ماهی‌ که‌ شکست‌ ابرقدرت‌ها را در مقابل‌ کلمه حق‌ به‌ اثبات‌ رساند. اکنون‌که‌ ماه‌ محرم‌ چون ‌شمشیر الهی‌ در دست‌ سربازان‌ اسلام‌ و روحانیون‌ معظم‌ و خطبای‌ محترم‌ و شیعیان‌ عالی‌مقام‌ سیدالشهدا علیه السلام است‌ باید حد اعلای‌ استفاده‌ از آن‌ را بنمایند». (همان، ج۳، ص۲۲۵)

پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ امام راحل‌ در سخنرانی‌ محرم‌ سال‌ ۵۸ لزوم‌ پایبندی‌ به همان‌ شعائر را یادآور شدند و فرمودند: «همان‌ سینه‌زنی‌، همان‌ نوحه‌خوانی‌، همان­ها رمز پیروزی‌ ماست‌؛ در سرتاسر کشور مجلس‌ روضه‌ باشد، همه روضه بخوانند و همه گریه بکنند.»(همان، ج۱۰، ص۲۱۶)

ب) تأثیر محرم و عاشورا بر دفاع مقدس

چراغ عزای امام حسین علیه السلام در همه ایام سال در جبهه‌ها فروزان بود. ذکر اباعبدالله علیه السلام ورد زبان رزمنده‌ها در مرثیه‌ها و اشعاری بود که به‌طور دست جمعی در صبحگاه و برنامه‌های رزمی و آموزشی نجوا می‌کردند. با رمز مبارک «یا حسین علیه السلام» به خط دشمن می‌زدند و با سلام بر امام حسین علیه السلام به وصال شهادت نائل می‌آمدند.

اسوه و الگویی چون سیدالشهدا علیه السلام نه‌تنها برای مسلمانان که به استناد اعترافات و اسناد موجود، به‌عنوان الگوی اصیل پایمردی و ایستادگی در برابر دستگاه ظلم و جور شناخته می‌شود و شخصیتی جهانی برای آزادگان و حق‌طلبان عالم است. یکی از بالاترین عرصه‌های تجلی الگوپذیری از شخصیت و سیره امام حسین علیه السلام جنگ تحمیلی حزب بعث عراق علیه ملت مظلوم ایران بود که در ادامه به برخی از جلوه‌های این تأثیرگذاری اشاره می‌کنیم:

1- سنگرهایی که حسینیه شد

رسم معمول جبهه‌ها این بود که هر یگان یا گردانی برای برگزاری مراسمات عزاداری مکان ویژه‌ای را در نظر می‌گرفتند و با مهیاکردن شرایط روضه‌خوانی و سینه‌زنی در آنجا، از دیگر یگان‌های مستقر در دیگر مناطق عملیاتی برای حضور در مراسم خود دعوت به عمل می‌آوردند و یا یکی از رزمندگان خوش‌صدا به‌صورت خودجوش به نوحه و روضه‌خوانی می‌پرداخت. مکان پیش‌بینی‌شده برای برگزاری مراسم‌های عزاداری معمولاً در وسط میدان صبحگاه و یا گوشه نمازخانه یک پادگان و یا هر جای ساده و بی‌ریایی بود که با نصب چند پرچم مشکی و کتیبه می‌توانست رنگ و بوی محرم و عاشورا بگیرد.

ابداع نوحه و مرثیه و شکل‌گیری سبک‌های نوحه‌خوانی حماسی در جبهه، رونق ویژه‌ای داشت و نواهای عاشورایی، زمزمه‌های همیشگی رزمنده‌ها در همه حالات حضور در جبهه بود. برای مثال شعارهای صبحگاه که بچه‌ها با آن می‌دویدند متناسب با حماسه عاشورا و مضامین ارزشی این مکتب سروده می‌شد.

شاید رسم دیرینه میانداری در هیئت‌های امروزی از مراسم‌های جبهه به یادگار مانده است که بچه‌های هیئتی با بستن یک چفیه به سر یا کمر خود در وسط جمعیت عزادار قرار می‌گرفتند و مسئولیت هدایت مراسم و حفظ نظم و ریتم سینه‌زنی را ایفا می‌کردند و با حضور خود، شور و حال خاصی به فضای مراسم عزاداری می‌بخشیدند. مراسم‌های بی‌آلایش و بی‌ریایی که فارق از هرگونه منیت و عجب و غرور بود و عزاداران با تمام وجود، خود را در صحرای کربلا و در صحن حرم امام حسین علیه السلام مجسم می‌دیدند و از عمق جان سوخته و اشک می‌ریختند. عزاداری‌هایی که بانیان آن از ویژگی‌هایی برخوردار بودند از جنس معرفت و فارغ از هر نوع خودستایی و تنگ‌نظری. همان‌هایی که در میانشان تکبر، ریا و خودپسندی هیچ جایگاهی نداشت. آری چنین مجالسی بود که محفل آزمون و گزینش شهدا می­شد و تذکره زیارت، وصال و شهادت را بی‌قیدوشرط در آن امضا می­‌کردند.

2- توسل به اهل‌بیت علیهم السلام و فرهنگ عاشورا دلیل استواری رزمندگان

به جرئت می‌توان گفت همین فضای معنوی در جبهه‌ها بود که بچه‌های جنگ را در مصاف با دشمن بعثی ثابت‌قدم و استوار نگه داشته بود. این‌که‌ یک‌ ملت‌، یکه و تنها و مظلومانه در مقابل‌ بلوک شرق‌ و غرب‌ با آن‌ همه‌ سلاح‌های‌ پیشرفته و تبلیغات‌ گسترده‌ رسانه‌ای تا آخر بایستد و در برابر آن‌ همه‌ هجمه و تهاجم مقاومت‌ کند، هیچ ‌توجیهی‌ جز الهام‌ گرفتن‌ از حماسه‌ عاشورا ندارد. شکی نیست که نهضت انقلاب امام خمینی رحمه الله و دفاع مقدس ملهم و متأثر از نهضت عاشورای مقدس امام حسین علیه السلام بوده است. محرم و قیام اباعبدالله علیه السلام تأثیری شگفت و بی‌نظیر بر اراده و ایمان رزمندگان اسلام در نبرد با دشمن تادندان‌مسلح بود. رزمندگان با تأسی از سالار شهیدان درحالی‌که نیروهای ارتش بعث عراق به پشتیبانی استکبار از تمام امکانات و تجهیزات کامل و پیشرفته برخوردار بودند، با دست‌خالی در برابر آن‌ها تا سرحد جان مقاومت کرده و در رکاب ولی خود از جان شیرینشان مضایقه نمی‌کردند.

3- تأثیر حماسه‌ عاشورا بر روحیه‌ رزمندگان‌

در طول دفاع مقدس رزمندگان اسلام با عملیات‌های بزرگ و مهمی مانند خیبر، والفجر هشت و کربلای پنج مواجه بودند که بی‌شک ایستادگی و مقاومت در برابر حجم سنگین آتش دشمن کار ساده‌ای نبود و نیازمند استقامت و ایستادگی تا سرحد جان بود. تنها عاملی که می‌توانست این انگیزه و احساس را در رزمندگان ایجاد کند از یک‌سو اعتقاد به ولی‌فقیه و اطاعت از دستور حضرت امام رحمه الله بود و از سوی دیگر اقتدا به آموزه‌های مکتب عاشورا بود. در شب عملیات خیبر که تمرکز آتش دشمن بر منطقه طلاییه بود و کار نبرد پیچیده شده بود حاج حسین خرازی فرمانده رشید آن محور عملیاتی خطاب به نیروهای تحت فرمان خود می‌گوید: «امشب‌ شب‌ عاشورا است‌، امام‌ دستور داده‌اند در طلاییه‌ عمل کنیم. ما با تمام‌ توان‌ لشکر به‌ دشمن‌ خواهیم‌ زد، هرکس‌ می‌تواند بماند و هرکس نمی‌تواند آزاد است‌ برود». شهید حجت‌الاسلام‌ عبدالله میثمی،‌ روحانی لشکر هم با مشاهده آتش‌ فوق‌العاده‌ دشمن‌ جمله تاریخی دیگری در طلاییه به یادگار گذاشت و گفت: «هرکس‌ در طلاییه‌ ایستاد اگر در کربلا هم‌ بود می‌ایستاد.» سرانجام با استقامت‌ رزمندگان‌ آن منطقه حفظ‌ شد.

4-  تأثیر حماسه عاشورا بر نامگذاری‌ها

در عشق و ارادت رزمندگان اسلام به سیدالشهدا علیه السلام همین بس که در عزیمت به خط مقدم جبهه‌ها و انجام عملیات، ذکر و نام حسین علیه السلام آرامش جانشان و روضه و گریه بر مصائب کربلا تسکین آلام و درد هجران زیارتشان و در مراحل سخت جنگ و نبرد، شعار «یا حسین علیه السلام» قوت دل‌ و عامل صبر و استقامتشان بود. حماسه‌ عاشورا چنان بر رزمندگان‌ تأثیر داشت‌ که‌ حتی‌ نام‌گذاری‌ها در جبهه‌های‌ جنگ‌ متأثر از این‌ حماسه‌ عظیم‌ بود. نامگذاری‌ مقرها، تیپ‌ها، موقعیت‌ها، نامگذاری ‌لشکرها و گردان‌ها، ‌عملیات­ها و رمز عملیات‌ها و بیمارستان‌های‌ صحرایی‌ و پل‌ها و… همه‌ و همه را به نام اهل‌بیت علیهم السلام مزین می‌کردند. این تسمیه‌ها برخاسته از ارادت، ایمان و معرفت عاشورایی بود.

جلوه دیگر این تأسی در اردوگاه‌های اسرای ایرانی بود که آزادگان عزیز با تأسی به آموزه‌ها و حماسه عاشورا درس صبر و مقاومت‌ می‌آموختند و یا جانبازان عزیز سال‌ها درد و رنج مجروحیت را با تأسی به علمدار کربلا حضرت اباالفضل علیه السلام تحمل می­کردند. شهید حاج حسین دخانچی یکی از شهدای زنده‌ای بود که پس از دفاع مقدس به دلیل مجروحیت از ناحیه نخاع فقط قادر به تکان دادن سر و گردن بود. او ۱۷ سال بر روی تخت بستری بود تا آنجا که زخم بستر گرفت ولی با الهام از نام شهدای کربلا و آموزه‌های عاشورایی مکتب سیدالشهدا علیه السلام همواره صبور و بانشاط بوده و هیچ‌گاه زبان به شکوه و ناشکری نگشود. او رمز این نشاط را در شعری می‌دانست که بالا سر تختش نصب کرده بود:

چرا دسـت یازم چـرا پای کـوبم

مرا خواجه بی‌دست‌وپا می‌پسندد

از دیگر تأثیرات حماسه‌ عظیم‌ عاشورا، تأثیر بی‌سابقه­اش بر عقیده و هدف خانواده‌ها بود آنگاه‌که همسری از شوهر خود دل می‌کند و یا مادری فرزندش را فدایی امام حسین علیه السلام می‌ساخت و با دستان خود او را برای اعزام به جبهه مهیا می‌کرد. چه مادران چشم‌انتظار و چه خواهران منتظری که زینب­وار بر فقدان پیکر مطهر شهید مفقودشان سال‌ها صبوری کردند.

5- تأثیر حماسه‌ عاشورا بر وصیت‌نامه شهدا

با بررسی وصیت‌نامه‌ شهدا درمی‌یابیم که‌ در بیشتر آن‌ها به نحوی از نام مقدس اهل‌بیت علیهم السلام به‌ویژه نام امام حسین علیه السلام و آرزوی زیارت کربلا سخن رفته است. گاه صفحه وصیت‌نامه‌ها منقوش به رد قطرات اشکی است که نگارنده آن حین نوشتن و سخن گفتن از کربلا و سیدالشهدا علیه السلام از دیده جاری ساخته است. شهید جواد کریمی در وصیت‌نامه عرفانی‌اش این‌چنین آورده است: «از تمام بستگان و دوستانم می‌خواهم که هر وقت بر مزارم می‌آیند به یاد کربلای امام حسین علیه السلام و یاران باوفایش باشند و به آن‌ها توسل جسته و در مرثیه‌شان گریه کنند که گفته‌اند از نشانه‌های مؤمن است که در مرثیه امام حسین علیه السلام اشک بریزد. من نیز خیلی آرزوی زیارت حرم امام حسین را دارم. امیدوارم که اگر قبل از رسیدن به آرزویم به شهادت رسیدم به‌زودی زود راه کربلا باز شود و در موقع زیارت کربلا این حقیر را فراموش نکنید. به امید زیارت کربلا و نجف و جهانی‌شدن اسلام».

امام‌ خمینی‌ رحمه الله در وصف‌ وصیت‌نامه شهدا می‌فرمایند: «این‌ وصیت‌نامه‌ها انسان‌ را می‌لرزاند و بیدار می­کند». (همان، ج۱۶، ص۲۷)

انتهای پیام/