به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، امروز ۱۶ خرداد برابر با ۶ ژوئن تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید

۱۳ خرداد در تاریخ چه گذشت؟

رویدادها:

۳۴۴ پیش از میلاد - سرکوبی شورش قبرسی ها توسط هخامنشیان

ششم ژوئن سال ۳۴۴ پیش از میلاد اردشیر دوم ـ شاه هخامنشی ایران شورش قبرسی ها برضد امپراتوری ایران را درهم شکست. قبرس از زمان داریوش بزرگ تا نبرد ایسوس و سلطه اسکندر مقدونی بر شرق مدیترانه ـ نزدیک به دو قرن، از سرزمین های امپراتوری ایران و پایگاه ناوگان این امپراتوری در مدیترانه بود. آتن طبق پیمان «آنتالکیداس» منعقده در سال ۳۸۶ پیش از میلاد حاکمیت ایران بر قبرس را به رسمیت شناخته بود. طبق این پیمان که عنوان «صلح جهانی» بر آن گذارده بودند، جهان یونانی زبان ایران را به عنوان قدرت اول گیتی به رسمیت شناخته و متعهد شده بود که در هیچ منطقه ای اقدامی برضد منافع ایران به عمل نیاورد.

اوایل قرن گذشته، در اکتشافات باستان شناسی در قبرس تعدادی سکه ایرانی رایج در قرن پنجم پیش از میلاد (۲۵ قرن پیش و دوران پادشاهی داریوش بزرگ) به دست آمد.

اردشیر دوم از سال ۴۰۴ تا ۳۵۸ پیش از میلاد حکومت کرد. از رویدادهای معروف دوران حکومت او، شورش برادرش کوروش است که مدعی سلطنت بود و در جنگ «کوناکسا» کشته شد و شرح این شورش را گزنفون مورخ و ژنرال یونانی در کتاب «عقب نشینی ده هزار نفری» آورده است. [مورخان یونانی این کوروش را کوروش کوچکتر نوشته اند تا از کوروش بزرگ متمایز شود و در مخاطب ایجاد شبهه نکند.].

۶۸ - نرون امپراتور وقت روم خودکشی کرد.

۸۶۶ - اختراع الفبای سیریلیک

مورخان کارشناس تحولات خط و زبان ششم ژوئن سال ۸۶۶ میلادی را روزی نوشته اند که «سن سیریل» کشیش یونانی مقیم موراویا (جمهوری چک کنونی) الفبای تازه ای را که ساخته بود تکمیل کرد که اینک به الفبای سیریلیک معروف است و کشورهای اسلاونژاد از روسیه تا صربستان و چند کشور غیر اسلاو از جمله مغولستان و تاجیکستان آن را بکار می برند. سیریل پس از تکمیل ساختن این الفبا، انجیل را با آن نوشت. سیریل و برادرش «متودیوس» که ماموریت ترویج فرقه ای از دین مسیح را در اروپای مرکزی داشتند متوجه شده بودند که صداهای موجود در الفبای لاتین برای نوشتن و خواندن و مشخص ساختن زیر و بم زبانهای اسلاویک کافی نیست و سیریل از ترکیب این الفبا و الفبای یونانی، اقتباس از الفبای قدیمی گلاگولیت و اختراع چندین حرف دیگر الفبای تازه را بوجود آورد که به نام او معروف شده است. این دو برادر در سال ۸۶۲ وارد موراویا شده بودند. سیریل که عربی هم می دانست قبلا در سفر به خاور میانه با المتوکّل خلیفه عباسی وقت ملاقات کرده بود. الفبای عربی حرف صدادار ندارد و برای تلفظ درست باید تنوین و کسره، ضمه و فتحه بکاربرد.

۱۰۹۹ - محاصره بیت ‏المقدس توسط صلیبی‌ها

بعد از اجلاسیه کِلِرمون در ۲۸ نوامبر ۱۰۹۵ و سرآغاز جنگ‏های صلیبی، نیروی عظیمی از مسیحیان، طبق وعده صاحبان کلیسا، برای خشنودی خدا، آمرزش گناهان خود و نیز آزادی بیت‏المقدس به راه افتاده و با گذر از شهرها و مناطق مختلف به سوی "سرزمین مقدس" به پیش رفتند. آنها در مسیر خود، از یک طرف به جمع نیرو و تدارکات مالی و نظامی لشکر توجه داشتند و از سوی دیگر، با استفاده از اختلافات درونی مسلمانان، قراردادهایی با بعضی از امیران دول اسلامی برای دریافت کمک، منعقد نمودند. سرانجام سپاهیان صلیبی پس از چهار سال راهپیمایی به قصد تصرف سرزمین‏های شام، در ۶ ژوئن ۱۰۹۹م بیت المقدس را محاصره کرده و سرانجام در نیمه ژوئیه همان سال، این شهر را به تصرف خود درآوردند. البته مسلمانان، چاه‏هایِ آب اطراف شهر را مسموم نموده و یا پُر کرده بودند. اما صلیبیون با کمک برج‏های بلند چوبی که ساخته بودند، وارد شهر شدند و به هرگونه جنایتی که توانستند، دست زدند که قتل، غارت اموال، آتش زدن اماکن، ویرانی و تخریب، بخشی از آن بود. صلیبی‏ها هر که را یافتند، حتی کودکان شیرخواره را یا در آتش سوزاندند و یا با شمشیر کشتند. در این میانه نه مسجد و نه کنیسه محل امنی به حساب نمی‏آمد. به صورتی که مورخان نگاشتنه‏اند، در اولین روز تصرف این شهر، بیش از ۱۲ هزار نفر کشته شدند و به این ترتیب اولین مرحله از جنگ‏های صلیبی به پایان رسید.

۱۶۰۵ - انتشار نخستین روزنامه چاپی جهان

نخستین روزنامه چاپی جهان که دارای اخبار عمومی و متنوع بود در نخستین هفته ژوئن سال ۱۶۰۵ در شهر استراسبورگ فرانسه (در آن زمان متعلق به آلمان) آغاز بکار کرد و نامش ارتباط (ریلیشنRelation) بود.

سالهاست که ورلد اسوشییشن آو نیوزپیپرزWorld Association۰f Newspapers (اختصارا «وانWAN») در هفته تولد «ریلیشن» کنوانسیون خود را در شهر استراسبورگ تشکیل می دهد. جهان در پایان سال میلادی ۲۰۰۴ دارای شش هزار و ۵۸۰ روزنامه یومیه با تیراژ کل ۳۹۵ میلیون (تیراژ متوسط هر روزنامه ۷۰ هزار نسخه فروش) بود. شمار روزنامه های چاپی از این سال رو به کاهش گذارده و آنلاین شده اند.

به مناسبت گذشت چهارصد سال از انتشار نخستین روزنامه چاپی جهان که دارای همه گونه مطلب بود و اختصاص به یک طبقه و گروه نداشت (و طبق تعاریف تازه، عمومی و جامع بود) نگاهی کوتاه داریم به تاریخچه، و وضعیت روزنامه ها در جهان امروز.

روزنامه ارتباط و یا «ریلیشن» در ماه ژوئن سال ۱۶۰۵ در شهر استراسبورگ آلمان آن زمان و فرانسه امروز پا به عرصه وجود نهاد. ریلیشن نخستین روزنامه جهان نبوده است، ولی اولین نشریه چاپی عمومی است که اختصاص به اخبار دربار پادشاه، دولت محلی و مدح این و آن نداشت، و همه گونه مطلب درباره هرکس را که احساس می کرد کاری کرده و یا اینکه می توانسته کاری بکند ولی نکرده بود منتشر می ساخت و نشریه ای بود فروشی و با بهای معین.

۱۹۲۸ - ژاپنی ها دست نشانده خودشان در چین را ترور کردند!

چهارم ژوئن ۱۹۲۸ ژاپنی ها ژانگ زواولین Zhang Zuolin حاکم دست نشانده خود بر منچوری و مناطق شمال شرقی چین را با انفجار بمب ترور کردند، زیرا که او از ملیّون چین شکست نظامی خورده بود!.

ژانگ زواولین یک زمان تا پکن پیش رفته و این شهررا گرفته بود.

زواولین با وضع مالیات سنگین برای تامین هزینه های نظامی خود اقتصاد منچوری را تا حد ورشکستگی تخریب کرده بود. او که در حد یک «وارلُرد» بود خواهان بازگشت چین به نظام امپراتوری بود. زواولین یک ضد کمونیسم توصیف شده است.

۱۲۹۹ - تشکیل دولت موقت جمهوری توسط "میرزا کوچک‏ خان جنگلی" در گیلان

در جریان نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک‏ خان، نیروهای ارتش سرخ روسیه به بندر انزلی وارد شدند و در آنجا اردو زدند. در این میان، جنگلی‏ها به دعوت میرزا احمدخان اشتری، حاکم رشت، راهی این شهر شدند. میرزا احمدخان، خود نزد میرزا کوچک رفت و وی را برای به دست گرفتن زمام امور، به رشت فراخواند. میرزا نیز پذیرفت و در ۱۴ خرداد ۱۲۹۹ش، وارد این شهر شد. چند روز پس از ورود میرزا به رشت، وی حکومت موقت انقلابی و شورای نظامی انقلاب را در گیلان تشکیل داد و حکومت جمهوری را اعلام کرد. در اعلامیه‏ای که جمهوری را مطرح ساخت اصول انقلاب سرخ گیلان بیان شده بود: "جمعیت انقلاب سرخ ایران، اصول سلطنت را مُلغی کرده، جمهوری را رسماً اعلان می‏نماید؛ حکومت موقت جمهوری، حفاظت جان و مالِ عموم اهالی را به عهده می‏گیرد؛ هر نوع معاهده و قراردادی که به ضرر ایران، قدیماً و جدیداً با هر دولتی شده، لغو و باطل می‏شناسد؛ حکومت موقت جمهوری، همه اقوام بشر را یکی دانسته، تساوی حقوق درباره آنان قائل و حفظ شعائر اسلامی را از فرایض می‏داند." این جمهوری بر اثر درگیری‏های شدید و مداوم با حکومت مرکزی دیری نپایید و با شهادت میرزا در ۱۱ آذر ۱۳۰۰، فروپاشید.

۱۳۰۴ - تصویب قانون اجباری نظام وظیفه در ایران

نظام وظیفه یا خدمت اجباری افراد در ارتش از قدیم وجود داشته و در یونان و روم معمول بوده است هر چند در تاریخ معاصر، برای اولین بار در انقلاب فرانسه، قانونی شد. در ایران در شانزدهم خرداد ماه سال ۱۳۰۴ ش قانون خدمت نظام اجباری، مشتمل بر سی و شش ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید. به موجب ماده اول این قانون، کلیه اتباعِ ذکور ایران اعم از ساکنان شهرها، روستاها، ایلات و عشایر و همچنین کسانی که در خارج از کشور اقامت دارند، از آغاز سن بیست و یک سالگی مکلّف به خدمت سربازی می‏باشند. این قانون پس از تصویب در همان زمان اجرا نگردید ولی در سالیان بعد، به مورد اجرا گذاشته شد.

۱۹۴۰ - پایان نبرد دونکرک و اشغال نظامی پاریس

با تخلیه سیصد هزار نظامی انگلیسی و فرانسوی از بندر فرانسوی دونکرک (واقع در دریای شمال) نبرد این منطقه که پیروز آن آلمانی ها بودند چهارم ژوئن ۱۹۴۰ پایان یافت. در این نبرد ۶۴ هزار نظامی انگلیسی و فرانسوی کشته، مجروح و یا اسبر و شش ناوشکن و ۲۰۰ ناوچه و قایق انگلیسی نیز غرق شده بودند. آلمانی ها این نظامیان را از نقاط دیگر فرانسه مجبور به عقب نشینی به دونکرکDunkirk = Dunkique کرده بودند. فراریان با هر وسیله ای که در دسترس داشتند از دونکرک خارج و به انگلستان رفتند و ده روز بعد شهر پاریس نیز به دست نیروهای هیتلر افتاد.

۱۹۴۴ - در بزرگ‌ترین حمله دریابرد تاریخ، معروف به «روز دی» (D-Day)، بیش از ۱۲۰ هزار تن از نیروهای متفقین (در تصویر) به ساحل نورماندی در شمال فرانسه، که توسط آلمان نازی اشغال شده بود، وارد شدند.

۱۹۶۶ - فرود آمدن اولین سفینه فضایی بدون سرنشین بر سطح ماه

با شدت گرفتن رقابت فضایی بین امریکا و شوروی برای گردش به دور زمین، از سال ۱۹۶۶م، دور تازه‏ای از این مسابقه برای تسخیر فضا برای دستیابی به کره ماه آغاز شد. در این میان در ابتدا نخستین سفینه فضایی شوروی در چهارم آوریل ۱۹۶۶م به دور ماه گردش کرد و عکس‏هایی از کره ماه به زمین ارسال نمود. این مسئله باعث بیشتر شدن رقابت دو ابرقدرت شد تا اینکه دو ماه بعد، در ششم ژوئن ۱۹۶۶م یک سفینه امریکایی بدون سرنشین، برای اولین بار بر روی کره ماه فرود آمد و اطلاعاتی از سطح آن به زمین مخابره کرد. با اینکه از آغاز عصر تسخیر فضا، تقدم فناوری با روس‏ها بود، ولی از سال ۱۹۶۸م به بعد، امریکایی‏ها به طور محسوسی در این مسابقه پیش افتادند به طوری که در ۲۱ ژوئیه ۱۹۶۹م برای اولین بار، یک امریکایی بر روی کره ماه فرود آمد و در آن راهپیمایی کرد.

۱۹۸۹ - رویداد تاریخی میدان تیانانمن شهر پکن

چهارم ژوئن ۲۰۱۰ در هنگ کنگ دهها هزار تَن شمع به دست در پارک ویکتوریا و خیابانهای اطراف آن اجتماع و به این ترتیب سالروز سرکوبی خونین و پُرتلفات تظاهرات و اعتراضات ۵۰ روزه میدان تیانانمنِ پکن Tiananmen Square را یادآوری کردند (عکس زیر) ـ کاری که هر سال تکرار می‌شود، همچنین درچهارم ژوئن سال ۲۰۱۴. در پکن (بیژینگ) دولت چین مانع از برپاشدن چنین سالروزی است. تظاهرات میلیونی تیانانمنِ پکن از ۱۵ اپریل تا ۴ ژوئن ۱۹۸۹ جریان داشت. تظاهرات را دانشجویان پکن آغاز کرده بودند. درگذشت Hu Yaobang کمونیست اصلاح طلب بهانه علنی شدن انتقادها و تظاهرات از وضعیّت را بدست داده بود. تظاهرکنندگان خواهان فسادزدایی در حزب حاکم (حزب کمونیست) و مقامات دولتی، برقراری یک نظام سوسیالیستی توام با دمکراسی، تامین برابری نسبی مردم و تامین آزادی بیان بودند.

رژیم پکن سرانجام برای سرکوب کردن تظاهرات به ارتش متوسل شد و دهها هزار نظامی وارد عمل شدند و ظرف دو روز (سوم و چهارم ژوئن ۱۹۸۹) به اعتراضات پایان دادند. گزارش ارقام تلفات متفاوت و از ۲۰۰ تا ۵۰۰۰ هزار کشته و ده هزار تا ۳۰ هزار مجروح است.
منظره اجتماع معترضان در میدان تیانانمن در چهارم ماه می ۱۹۸۹ و یک ماه پیش از سرکوبی خونین این تظاهرات

رژیم پکن در آن زمان اعلام کرده بود که تظاهرات به تحریک خارجی صورت گرفته و ادامه آن خیانت است و اجازه داده نخواهد شد که هیاهو و بی نظمی خواست بیگانگان ـ در کشور تغییر ایجاد کنند، ما تجربه مداخله طولانی بیگانگان را پشت سر گذارده و اجازه تکرار آن را نخواهیم داد.

رسانه های کشورهایی که با رژیم پکن مناسبات دوستانه دارند از آن پس کوشیده اند رویداد میدان تیانانمن را کمرنگ کنند که یادآوری بیست و یکمین سالروز آن رویداد ـ آن هم در هنگ کنگ و به آن صورت آنهارا متعجب ساخته بود و ....
شمع به دستان هنگ کنگی در پارک ویکتوریا (چهارم ژوئن ۲۰۱۰)

زادروزها

۱۵۹۹ - زادروز دیه‌گو ولاسکز نقاش اسپانیایی دربار فیلیپ چهارم
۱۷۹۹ - زادروز الکساندر پوشکین شاعر و نویسنده روسی سبک رومانتیسیسم

۱۸۵۰ - زادروز کارل فردیناند برون مخترع، فیزیکدان ، برنده جایزه نوبل فیزیک سال ۱۹۰۹
۱۸۷۵ - زادروز توماس مان نویسنده آلمانی

۱۹۰۱ - زادروز احمد سوکارنو اولین رئیس‌جمهور اندونزی
۱۹۳۴ - زادروز آلبرت دوم بلژیک پادشاه مشروطه بلژیک در فاصله سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۳

۱۳۰۸ - زادروز نادر نادرپور، شاعر ایرانی
۱۳۱۲ - زادروز هاینریش روهرر، فیزیکدان اهل سوئیس

۱۳۳۹ - زادروز استیو وای، گیتاریست، سرود نویس و تهیه‌کننده‌ی اهل ایالات متحده‌ی آمریکا
۱۳۴۰ - زادروز تام آرایا، نوازنده، آهنگ‌ساز و ترانه‌سرای اهل شیلی

۱۳۴۶ - زادروز پل جیاماتی، بازیگر اهل ایالات متحده‌ی آمریکا
۱۳۵۲ - زادروز کمند امیرسلیمانی، بازیگر ایرانی

۱۳۵۳ - زادروز سونیا والگر، بازیگر اهل انگلستان
۱۳۶۲ - زادروز مجتبی جباری، بازیکن فوتبال ایرانی

درگذشت‌ها

۱۸۳۲ - درگذشت جرمی بنتام فیلسوف، حقوقدان و اصلاح طلب اجتماعی انگلیسی، بنیانگذار فایده‌گرایی مدرن
۱۸۶۱ - درگذشت کامیلو دی کاوور سیاستمدار ایتالیایی، نخست‌وزیر پادشاهی ساردنی

۱۹۴۶ - درگذشت گرهارد هاوپتمان نمایشنامه‌نویس آلمانی، برنده جایزه نوبل ادبیات ۱۹۱۲ میلادی
۱۹۶۱ - درگذشت کارل گوستاو یونگ روانپزشک سوئیسی، بنیانگذار روان‌شناسی تحلیلی

۱۹۶۸ - درگذشت رابرت اف. کندی برادر کوچک‌تر جان اف کندی رییس جمهور ایالات متحده آمریکا ، دادستان کل این کشور از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۳
۲۰۰۰ - درگذشت هوشنگ گلشیری نویسنده معاصر ایرانی و سردبیر مجله کارنامه

۲۰۰۵ - درگذشت آن بنکرافت هنرپیشه آمریکایی
۱۳۷۸ - درگذشت نادر ابراهیمی، نویسنده‌ی ایرانی (زاده ۱۳۱۵)

۱۳۹۱ - درگذشت شاپور قریب، کارگردان، بازیگر و نویسنده‌ی ایرانی (زاده ۱۳۱۱)
۱۳۹۱ - درگذشت سیما کوبان، نقاش، مجسمه‌ساز، نویسنده، مترجم، ناشر، منتقد و پژوهشگر ایرانی (زاده ۱۳۱۸)